Wie zijn eigenlijk de Prinsjes van Prinsjesdag? En bestaat er ook een Prinsesjesdag?
Historica Reinildis Van Ditzhuyzen vertelt in Vorsten over de herkomst van de naam Prinsjesdag. Dit verhaal verscheen eerder in Vorsten 11 2021 en is waar nodig aangepast voor online publicatie.
De naam Prinsjesdag werd in de 18de eeuw gebruikt voor de viering van verjaardagen van leden van de stadhouderlijke Oranje-familie. In die tijd waren de Oranjes niet bij iedereen populair, ja, ons land was min of meer verdeeld in twee partijen. Je had de Prinsgezinden, door hun tegenstanders als ‘Oranjekraaiers’ gehoond, en de Staatsgezinden, oftewel Patriotten, die het landbestuur wilden democratiseren. De twee partijen scholden elkaar flink uit. Prins Willem V werd door zijn tegenstanders voorgesteld als ‘rat’, ‘hoofd met twee ezelsoren’ of ‘zwijn’! De Oranje-aanhangers vierden diens verjaardag juist uitbundig. Omdat zij hun kinderen dan als ‘prinsjes’ gekleed lieten rondlopen, ontstond de term Prinsjesdag. Pas veel later werd deze term voor een staatkundige plechtigheid gebruikt: de opening van de zitting van de Staten-Generaal. Een Oranje speelt hier met het uitspreken van de Troonrede een hoofdrol – en zo is het huidige Prinsjesdag als het ware een verzoening van Staats- en Oranjegezinden.
Vrouwen in een mannenwereld
Deze dag vol tradities zag er in de 19de eeuw anders uit. Zo reden onze eerste koningen Willem I en II met hun zoons en broer te paard naar het Binnenhof. Dat was ongetwijfeld een mooi schouwspel – maar zou nu om veiligheidsredenen onmogelijk zijn. Onze eerste drie koninginnen Wilhelmina, Anna Paulowna en Sophie waren daar overigens nooit aanwezig, want ja, vrouwen hoorden daar toen niet bij. Maar na de dood van koning Willem III werd zijn weduwe Emma koningin-regentes. En zo werd zij zowel de eerste vrouw die op Prinsjesdag in de Ridderzaal aanwezig was, als de eerste vrouw die de Troonrede voorlas. In 1897 nam zij zowaar haar minderjarige dochter Wilhelmina mee. Waarschijnlijk wilde Emma met enige trots de toekomstige koningin laten zien. Deze was toen zeventien jaar, maar al uitstekend voorbereid. Toen waren zij twee vrouwen tussen al die mannen in de Ridderzaal. Pas twintig jaar later, in 1918, kwam de eerste vrouw in ons parlement.
Prinsessedag wordt Koninginnedag
Ten slotte kent ons land inderdaad ook een Prinsessedag. Deze dag werd als een soort publiciteitsstunt bedacht naar aanleiding van de vijfde verjaardag van troonopvolgster Wilhelmina op 31 augustus 1885. Men wilde dit prinsesje, de toekomst van ons Koninkrijk, aan de Nederlanders voorstellen. Willem III en zijn eerste echtgenote Sophie hadden een slecht huwelijk, woonden apart en waren zelden samen te zien. De monarchie was dus nogal onzichtbaar, en dat, aldus Emma, moest veranderen. Besloten werd haar schattige Oranje-dochter te gebruiken als symbool van onze nationale eenheid. En zo werden vijf jaar lang op wisselende plaatsen in ons land Prinsessedagen gevierd. Na de dood van koning Willem III werd Wilhelmina koningin en Prinsessedag veranderde in Koninginnedag.
Lees ook: Prinsjesdag anders dan anders
Prinsjesdag kent veel traditie, maar niet alles is in beton gegoten.
