Een nieuwe ambassadeur meldt zich bij de koning. Dat doet hij of zij niet schriftelijk, maar met een bezoek aan Paleis Noordeinde. Dit gebeurt altijd op woensdagochtend en gaat gepaard met een eeuwenoud ceremonieel.
Beeldt u het zich eens in. Bij de residentie van een nieuwe ambassadeur in Den Haag komt een rijtuig voorrijden. De ambassadeur, gekleed in jacquet, treedt naar buiten en stapt in. Een van de Kamerheren des Konings begeleidt hem deze woensdagmorgen. Het galarijtuig, getrokken door twee paarden in tuigage met gouden kroontjes, gaat op weg naar Paleis Noordeinde, waar een erewacht en twee detachementen staan opgesteld. Een eresaluut van vier roffels verwelkomt de ambassadeur, waarna hij uitgenodigd wordt de voor hem opgestelde erewacht te inspecteren. Daarna wordt hij, samen met de ambassadestaf die in een ander rijtuig is gearriveerd, binnengelaten. De koning verwacht hem.
De ambassadeur van de Republiek Senegal, Z.E. Momar Gueye, overhandigt op Paleis Noordeinde de geloofsbrieven aan koning Willem-Alexander.
De ceremonie
Het is een ceremonieel dat zich lijkt af te spelen in het verleden, maar voor koning Willem-Alexander is het vaste prik. Sinds zijn troonsbestijging heeft hij al meer dan honderd keer deel uitgemaakt van de ceremonie. Het aanbieden van geloofsbrieven is een gebruik dat uit de late middeleeuwen stamt. In die tijd was zo’n brief een soort paspoort voor pelgrims die vaak met een opdracht op weg werden gestuurd. Op vertoon van het kerkelijke document – waar gegevens en de bijzondere taak op stonden vermeld – werden lokale kerkelijke autoriteiten geacht deze persoon van voedsel en onderdak te voorzien. Nederland geeft al eeuwen geloofsbrieven uit. Als handelsnatie was het belangrijk een goede band te hebben met landen dichtbij en verder weg. Zo werd de eerste ambassadeur van de Republiek der Verenigde Nederlanden aan het Ottomaanse Hof, het huidige Turkije, mr. Cornelis Haga, al in 1612 aangesteld.
Meelopen met de militaire erewacht ten tijde van Koningin Beatrix.
Zoals de koninginnen sinds koningin-regentes Emma het ceremonieel hebben ingevuld, zo is het in grote lijnen nog steeds. Na eerder – in willekeurige volgorde – Paleis Huis ten Bosch, Paleis Lange Voorhout en het Koninklijk Paleis Amsterdam is sinds het koningschap van koningin Beatrix Paleis Noordeinde het vaste adres voor het in ontvangst nemen van geloofsbrieven door het staatshoofd. Stalmeester van de Koning, Bert Wassenaar, vertelt: “Op het gebied van ceremonieel heeft de koning aangegeven vast te houden aan wat koningin Beatrix deed. Zoals op woensdagochtend het aanbieden van geloofsbrieven, waarvoor per ambassadeur een rijtuig wordt ingezet om ze op te halen en naar het paleis te brengen.” Niet altijd worden de ambassadeurs bij hun residentie opgehaald. Soms is dat namelijk te ver, want een aantal combineert hun functie in Nederland met bijvoorbeeld België en is om die reden in Brussel gestationeerd. Zij worden dan bij hun Haagse hotel opgehaald, zoals afgelopen 11 november Maria Ubach Font, die namens haar twee co-prinsen van het vorstendom Andorra aan de slag gaat.
Op het gebied van ceremonieel heeft de koning aangegeven vast te houden aan wat koningin Beatrix deed. Zoals op woensdagochtend het aanbieden van geloofsbrieven,waarvoor per ambassadeur een rijtuig wordt ingezet om ze op te halen en naar het paleis te brengen.”
Op Paleis Noordeinde ontvangt koning Willem-Alexander de geloofsbrieven van de nieuwe ambassadeurs.
De rit ernaar toe
Het ceremonieel is heel speciaal, dat begint met een rit per rijtuig vanuit het hotel. Erg mooi. Dat was in Frankrijk niet zo. Daar was het veel eenvoudiger”, zegt zij wanneer we haar na afloop spreken. Ze weet, omdat ze voorheen ook ambassadeur is geweest in Frankrijk, hoe anders het kan zijn. “De ambassadeurs stellen het erg op prijs, hoor je vaak achteraf, ook omdat ze in andere landen meemaken hoe het daar gaat”, zegt stalmeester Wassenaar. “In veel landen ga je met de auto, bied je de geloofsbrieven aan en maak je bijna direct weer rechtsomkeert. Het is heel verschillend.” Dat heeft er ook mee te maken dat Nederland, met het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Denemarken, het enige land is met nog een eigen koninklijk staldepartement. In België worden wel paarden gebruikt, maar die zijn weer niet van het Hof. Daar vormt de politie een bereden cortège, herinnert de ambassadeur van Andorra zich. “In Brussel arriveerde ik per auto, waarna een cortège van paarden de auto naar het paleis begeleidde.”
Goede relaties
Nadat voor het paleis een deel van het ceremonieel zich heeft voltrokken, wordt men binnen verwacht. Echtgenoot (m/v) en tot vier leden van de staf mogen mee. Alleen zijn met de koning is er dus niet echt bij. Bovendien is er aan Nederlandse zijde ook een behoorlijke delegatie aanwezig. De minister van Buitenlandse Zaken of diens Secretaris-Generaal is present, de directeur van het Kabinet van de Koning, de Grootmeester van de Koning en daarnaast een adjudant en lakei. Dan is het moment aangebroken dat de ambassadeur zijn geloofsbrieven kan aanbieden. Geloofsbrieven, in meervoud. In de ene brief staat vermeld dat de voorganger is teruggeroepen. De tweede vermeldt dat de diplomaat die voor de koning staat de nieuwe vertegenwoordiger is van het land. Er staat ook formeel vermeld dat de twee landen goede relaties met elkaar hebben. Was getekend: het staatshoofd van het betreffende land.
“In ons geval is het net iets anders”, zegt de ambassadeur van Andorra. “De documenten hebben twee handtekeningen nodig, van beide co-prinsen.” Het kleine staatje wordt officieel bestuurd door het staatshoofd van Frankrijk en de bisschop van Urgell; zonder hun beider handtekening is het document niet rechtsgeldig. Andersom, als de Nederlandse ambassadeur in Andorra zijn geloofsbrieven wil aanbieden, moet hij niet alleen in audiëntie worden ontvangen door de bisschop, maar ook door de president van Frankrijk. De koning overhandigt ook een geloofsbrief aan de ambassadeur, het teken dat het ambassadeurschap is aanvaard. Dit document gaat naar het staatshoofd. In die brieven bezigen de staatshoofden formele taal, terwijl sommige monarchen onder elkaar hun brieven ook wel met ‘Your good brother’ afsluiten. Edward VII sprak in een geloofsbrief de keizer van Japan aan als ‘mijn broer en neef’, terwijl er toch echt geen familieband tussen hen was.
Koning Edward VII sprak in een geloofsbrief de keizer van Japan aan als ‘mijn broer en neef’, terwijl er van een familieband geen sprake was.
Het is weleens voorgekomen dat de nieuwbakken ambassadeur in alle consternatie zijn geloofsbrieven was vergeten. De kamerheer zorgde toen voor de oplossing: hij regelde twee specimen, zodat de ambassadeur niet met lege handen voor de koning stond. Pas na de overhandiging is er koninklijke goedkeuring en is de ambassadeur officieel aangesteld. Dan is er tijd voor een gesprek van een kwartier tot twintig minuten. “Anders dan bij de ontmoeting met koning Filip, sprak ik koning Willem-Alexander niet alleen. Koning Filip toonde zich erg geïnteresseerd in ons kleine land”, zegt Ubach Font. “Koning Willem-Alexander was goed geïnformeerd. Er werden diverse onderwerpen aangesneden, zoals de internationale situatie in Andorra, de verkiezingen in december en de samenwerking met de Europese Unie. Dat vond de koning een belangrijk onderwerp, omdat Nederland het komend halfjaar het voorzitterschap overneemt.” Al met al vond zij het een interessante, zinvolle ontmoeting op Paleis Noordeinde. “Ik vind het fijn dat een kleine staat zoals wij net zo serieus genomen wordt als grote landen”, voegt ze er nog aan toe. Want inderdaad, elk land krijgt even lang – of kort in feite – tijd met het staatshoofd.
Daarna is het weer voorbij. Ereroffels klinken als de ambassadeur de trappen afgaat, richting het hek voor het standbeeld van Willem van Oranje. De brief van de koning gaat mee de koets in. In principe hoeft de ambassadeur dan voorlopig niet meer terug te komen. Hij (of zij, al kreeg Willem-Alexander tot nu toe vier keer meer mannen dan vrouwen voor zich) krijgt jaarlijks een uitnodiging om de Troonrede bij te wonen, het diner voor het Corps Diplomatique op het Koninklijk Paleis en een nieuwjaarsontvangst op datzelfde paleis. Als ze hun post verlaten – en langer dan drie jaar in dienst zijn geweest – mogen ze nog eens langskomen voor een audiëntie of zelfs een lunch op Noordeinde. Daarna komt de opvolger langs op het paleis, om in een eerste brief het vertrek van zijn voorganger
te bevestigen.
> Benieuwd hoe Paleis Noordeinde er van binnen uitziet? Neem een kijkje!
