Gewapend met een notitieboekje en een luisterend oor reist Máxima door het land om jongeren met mentale problemen te helpen. MIND Us, dat op 30 maart 2022 werd gelancererd, is haar idee, dus de betrokkenheid is groot: ‘ze staat echt aan.’
Tekst: Karlijn Hoftijzer. Dit verhaal verscheen eerder in Vorsten 3, 2024.
Psychologiestudent Luuk zit op een bureaustoel in het kantoor van de Kindertelefoon in Nijmegen. Met een warme, bijzonder prettige telefoonstem vertelt hij over wat recente telefoongesprekken die hij heeft gevoerd. ‘Laatst belde iemand met liefdesverdriet. We hebben toen wel anderhalf uur aan de telefoon gehangen.’ ‘Anderhalf uur?!’, reageert koningin Máxima vol verbazing. Ze zit op een stoel tegenover Luuk. Een donkerblauwe jurk van Claes Iversen aan, kapsel in de casual look, haar tasje op schoot. ‘Dat is wel een uitzondering, hoor’, zegt Luuk. ‘Maar we hadden een goede klik.’ ‘Bij de Kindertelefoon zijn de gesprekken véél korter’, weet Máxima. Luuk is vrijwilliger bij de Alles Oké Supportlijn. Die is er voor jongeren tussen 18 en 24 jaar bij wie het allemaal even niet zo lekker gaat. De problemen van de bellers zijn complexer dan bij de Kindertelefoon, dus duren de gesprekken vaak langer. Een veelgehoord probleem: jongeren weten niet hoe ze om moeten gaan met de lange wachttijden in de GGZ. En dat terwijl uit onderzoek blijkt dat één op de zeven jongeren depressieve klachten heeft, één op de drie prestatiedruk ervaart en dat het taboe onder jongeren om over mentale problemen te praten groot is. 75 procent van de psychische problemen ontstaat vóór het 25ste levensjaar.
Daarmee wordt het belang van de supportlijn, een initiatief van de welbekende Kindertelefoon, ook meteen pijnlijk duidelijk. Via telefoon of chat kunnen jongeren die wachten op broodnodige hulp even hun ei kwijt, maar de vrijwilligers bieden ook een luisterend oor voor jongeren die nog niet zover zijn om echt hulp te vragen. Alles mag besproken worden, er wordt geluisterd zonder oordeel. De supportlijn is verbonden aan de landelijke stichting MIND Us en het erevoorzitterschap van deze stichting brengt Máxima al bijna twee jaar door het hele land bij initiatieven die jongeren helpen met hun mentale gezondheid. De stichting probeert deze initiatieven en projecten samen te brengen en te versterken. Het doel: jongeren grip geven op hun mentale gezondheid. In Máxima’ woorden: ‘We willen dat jongeren zich veerkrachtig kunnen ontwikkelen en hulp weten te vinden als dat nodig is. Een belangrijke stap hierbij is: mentale problemen uit de taboesfeer halen.’
‘Hoe moeten we het doen?’
Bij de supportlijn in Nijmegen hoort Máxima in het gezelschap van minister Helder van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over de vergevorderde plannen om de supportlijn uit te breiden naar een landelijk online platform waar jongeren terechtkunnen met hun hulpvraag. Hoewel, platform is niet het goede woord, wordt in een van de gesprekken die Máxima voert geconcludeerd. Met een uit haar handtas getoverd notitieblokje is ze aangeschoven bij een groep jongeren om te brainstormen over de zichtbaarheid van het nieuwe project. Welke woorden moeten we gebruiken om specifiek jongeren aan te spreken, vraagt de koningin zich af. ‘Volgens mijn dochters is het woord piekeren ouderwets’, merkt ze op. Jongeren zoeken online ook niet naar ‘slapeloze nachten’ of ‘gezondheid’, denkt ze. Maar wat is dan het alternatief? Een jongere naast haar pakt een blaadje met aantekeningen erbij en begint voor te lezen. De koningin gebaart hem het blaadje weg te leggen. Ze wil horen wat hij zélf vindt. ‘Hoe moeten we het doen?’, vraagt de koningin. Opvallend is het woord we in haar vraag. Tijdens de werkbezoeken in het kader van MIND Us is de koningin onmiskenbaar betrokken, neemt ze echt deel aan de discussie en laat ze zich niet alleen maar informeren. ‘Ik hoor elke keer weer na een bezoek terug dat iedereen persoonlijk contact heeft gehad met de koningin’, ziet Arne Popma, hoogleraar en hoofd van de afdeling voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie van Amsterdam UMC. ‘Ze weet heel knap in korte gesprekken de ruimte te geven, de prettigheid van het contact zo te maken dat jongeren denken: ik ga ook echt zeggen wat ik wil zeggen, wat best spannend is voor sommigen. Dat weet ze heel goed veilig en prettig te maken. En ze vraagt dan op zo’n manier door dat mensen denken: je hebt echt zitten luisteren, anders stel je niet deze vraag.
Máxima’s persoonlijke verhaal
Máxima lanceerde MIND Us op 30 maart 2022 in Rotterdam. In haar toespraak deelde ze haar persoonlijke betrokkenheid, die onder meer voortkomt uit het verlies van haar zus Inés die zich in 2018 van het leven beroofde. ‘Mijn eigen motivatie om mee te doen is heel persoonlijk. Het heeft te maken met mijn zoektocht na de dood van mijn zusje Inés. […] Dan word je overspoeld door heel veel gevoelens. Verdriet, verlies, machteloosheid. Dat het zo ver was gekomen en je haar niet hebt kunnen helpen. Maar we wisten niet goed hoe.’ Máxima verdiepte zich in de vraag hoe ze als naaste hulp had kunnen bieden. Popma is vanaf de opstartfase bij MIND Us betrokken en is als bestuurslid vaak bij bezoeken met Máxima aanwezig. Hij herinnert zich die beginfase nog. ‘Ik weet dat de koningin al lang de behoefte had om zich in te zetten voor de mentale gezondheid van jonge mensen. Ik begreep dat ze op zoek was naar hoe, het moest voor alle Nederlanders echt iets opleveren. Ik werd uitgenodigd voor een Zoom-meeting in covidtijd, met ook voormalig voorzitter Marjan ter Avest van MIND (een landelijke organisatie die zich sterk maakt voor een psychisch gezonder Nederland, red). Zij mocht een aantal wetenschappers bij elkaar brengen om wat uit te leggen omdat er op dat moment verschillende berichten waren over jongeren. Enerzijds werd er gezegd: “Die jonge mensen redden het allemaal wel.” Aan de andere kant klonk: “Er is iets gaande, dit gaat niet de goede kant op.” Na de meeting kreeg ik een mailtje vanuit het kantoor van de koningin: we moeten doorpraten. Marjan en de koningin waren aan het broeden, wij sloten ons erbij aan en toen stond binnen een paar weken het plan
voor wat later MIND Us zou heten.’
Niet elke dag is een tien
Dat het onderwerp de koningin echt aan het hart gaat, blijkt wel uit flarden van persoonlijke ervaringen die ze deelt, met name uit haar gezinsleven. Ze maakt er geen geheim van dat praten met een psycholoog thuis geen ongewoon fenomeen is. Prinses Amalia vertelde in het boek van Claudia de Breij dat ze al op vrij jonge leeftijd met iemand praatte over dingen die haar dwars zaten. Eind 2022 schrijft Máxima een brief aan de jongeren in Nederland. De boodschap: praat over je problemen, je bent niet alleen, en het leven gaat nooit in een rechte lijn. ‘Niet elke dag hoeft een tien te zijn. Niet alles wat je doet, hoeft te lukken. Je hoeft niet altijd vrolijk te zijn. Soms is een dag gewoon minder leuk.’
‘Máxima houdt ons scherp’
Waar staat MIND Us nu, na bijna twee jaar? Popma: ‘Het verbaast me hoeveel mensen MIND Us al kennen. De naamsbekendheid onder jongeren en hulpverleners, beleidsmakers en onderwijzers is groot. Ik merk vaak hoe het leeft en mensen die het niet kennen, snappen meteen hoe belangrijk het is.’ De verbondenheid van Máxima speelt daarbij een grote rol, erkent hij. Maar het is meer dan alleen bekendheid, wat de koningin brengt. ‘Aan de ene kant zijn er dit soort werkbezoeken waar het belangrijk is dat de koningin luistert en aandacht geeft, daar kunnen mensen soms jaren op vooruit. Het is namelijk veel onzichtbaar werk. Maar als we op Huis ten Bosch met het bestuur zitten te vergaderen, is ze ook een enorme vakvrouw die doorvraagt en streng is op de voortgang. Er is een voorzitter die het gesprek leidt, maar zij is degene die elk agendapunt opent met een vraag. Ze houdt ons scherp. Ze heeft veel ervaring met andere programma’s, hoe je mensen bij elkaar brengt, wie we moeten benaderen en hoe je projecten opschaalt. Ze weet hoe het in Nederland werkt om partijen langdurig bij elkaar te brengen. We profiteren van die jarenlange ervaring.’
In Nijmegen staat het plan voor het platform in de startblokken. Een mooi plan, vindt minister Helder. Maar of er geld vrij wordtgemaakt, kan ze daar aan tafel nog niet beloven. Dat ouderwetse woord platform kan misschien wel worden vervangen door ‘online community’, is de conclusie van de brainstormsessie van Máxima met de jongeren. Máxima heeft het allemaal opgeschreven in haar notitieboekje. En dat is exemplarisch voor de koningin, vindt Popma. ‘Ze zit enorm in het onderwerp. Ze vraagt altijd om artikelen en input en dan komt er weer een vraag op de mail… Ze staat echt aan.’
Denk je of iemand in je omgeving aan zelfdoding? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-01 13 of chat op 113.nl. Jongeren die niet goed in hun vel zitten, kunnen terecht bij de Alles Oké supportlijn via 0800-04 50 op werkdagen tussen 14.00 en 22.00 uur.
