Weet u nog waar u was toen u hoorde dat prinses Diana was verongelukt? Waarschijnlijk wel. Haar overlijden maakte diepe indruk en zorgde voor een ongekend rouwbetoon in de hele wereld, vooral in het Verenigd Koninkrijk. De schok was des te groter omdat Diana na jaren van narigheid haar leven weer op de rails leek te krijgen. In 2022 is het alweer 25 jaar geleden dat ze overleed, op 31 augustus.
Tekst: Karlijn Hoftijzer. Dit verhaal staat in Vorsten 10/11, bestel de editie in de shop zonder verzendkosten.
Ze had een enorme kamer vol, van muur tot muur gevuld met oneindig veel jurken, op kleur gesorteerd. Ze wilde ervan af, het waren er te veel. ‘Ze hield enorm van mode’, herinnert prins William zich zijn moeder. ‘Maar ze was er niet van afhankelijk. “Waarom gebruik je ze niet voor je goede doelen?” stelde ik voor.’ En zo geschiedde. Samen met haar butler ging Diana in het voorjaar van 1997 door haar garderobe om 79 jurken te selecteren voor een veiling. Ze haalde herinneringen op aan de evenementen waarop ze de iconische outfits droeg. De fluwelen nauwgesloten jurk waarin John Travolta haar tot een dans wist te verleiden. Een witte jurk bezet met kraaltjes en een jasje met een hoge kraag, die ze zelf de Elvis-jurk noemde. De zwarte korte jurk met duizelingwekkend decolleté waarin ze verscheen op de avond dat Charles bekende haar ontrouw te zijn geweest, nu bekend als de legendarische revenge dress.
Op eigen benen
Het uitzoeken van een deel van haar garderobe was een symbolisch afscheid van haar oude leven. Achter haar lag haar eerste jaar van ‘vrijheid’: in augustus 1996 waren zij en prins Charles officieel gescheiden. Voor haar lag de zomer van 1997 als een onbeschreven blad. Diana stond op een kantelpunt in haar leven. Nu kon ze vorm geven aan haar nieuwe pad, haar imago van weldoener, van beschermvrouwe van de minderbedeelden in de samenleving. Nu zonder het juk van het Koninklijk Huis waarin ze zich nooit thuis voelde. Weg uit de gouden kooi betekende ook minder personeel, minder beveiliging. Ineens moest ze zelf voor een volle tank zorgen als ze ging autorijden, maar ze bepaalde zelf haar agenda. De veiling van haar jurken bij veilinghuis Christie’s in New York, in juni 1997, haalde meer dan 3,5 miljoen pond op voor de strijd tegen aids en kanker. Dát was waar ze zich mee wilde profileren in haar nieuwe leven.
Op de tenen van de politiek
Waar anderen wegliepen voor pijn en verdriet, ging Diana er juist op af. Ze schudde al in de jaren 80 handen van aidspatiënten. Al jaren was ze een vertrouwd gezicht voor dak- en thuislozen in Londen. Ze aaide troostend over de hoofden van door landmijnen getroffen kinderen in Angola. In Bosnië, tijdens wat haar laatste humanitaire reis zou blijken te zijn, knuffelde ze in augustus 1997 rouwende moeders en maakte ze blijvende indruk op jongens die hun ledematen verloren door landmijnen. Ze maakte deze reizen naar het hart van de problematiek waar ze in spijkerbroek en zakelijk overhemd tussen de mensen stond om wie het draaide. Later verscheen ze in korte, sexy jurkjes tussen de miljonairs en rocksterren op benefietavonden, en gebruikte ze haar bekendheid en status om in publieke speeches problemen op de kaart te zetten. Ze stond daarmee wel eens op de tenen van de politiek. Ongehoord als lid van het Koninklijk Huis, maar nu ze vrij was, kon ze zich meer uitspreken.
Altijd die roddelpers
Voor het publiek werd ze een begeerlijke mix tussen Cindy Crawford en Moeder Teresa, en bleef ze nog steeds onlosmakelijk verbonden met haar ex-schoonfamilie, de groep mensen waarin haar zoons William en Harry deels waren geworteld. Buiten de paleismuren was ze voor de Britse bevolking ook na de scheiding nog steeds de populairste vertegenwoordiging van de monarchie. Daarmee bleef ook de interesse voor haar bestaan, in haar ups en haar downs. Met name Diana’s liefdesleven bleef voer voor de roddelpers: elke stap die ze zette, werd gevolgd en breed uitgemeten. En dat liefdesleven in combinatie met de pers bepaalde haar laatste zomer van romantisch begin tot tragisch eind.
De ware gevonden
Al een kleine twee jaar had Diana haar hart in handen gelegd van de Pakistaanse hartchirurg Hasnat Khan. Voor haar was hij ‘de ware’ zou ze tegen haar vrienden hebben gezegd. Het leek een onwaarschijnlijke combinatie: de mooie wereldse – en wereldberoemde – prinses en de rustige, ietwat sjofele chirurg. In hem zag Diana haar toekomstige levenspartner. Juist dat ‘gewone’ rustige leven trok haar zo aan, maar Hasnat wilde zich niet committeren aan het leven dat Diana in haar rugzakje meedroeg; de constante persaandacht, het onstuimige, glamourous leven. Diana had graag een aanzoek gekregen om als echtelijk power couple de wereld te verbeteren, maar in plaats daarvan eindigde hun relatie na een ruzie op een zomeravond in een Londens park.
Vakantie met William en Harry
Diana had nog tijdens haar relatie een bestemming gevonden voor een vakantie met William en Charles, zonder Hasnat. De laatste jaren was het steeds een lastige kwestie: waar kon ze haar zoons in veiligheid en privacy mee naartoe nemen voor wat qualitytime? De oplossing werd aangedragen door de steenrijke Egyptische Harrod’s-eigenaar Mohammed al Fayed, die Diana en de jongens uitnodigde in zijn goed beveiligde villa aan zee in Saint Tropez. Al Fayed stond al enige tijd op goede voet met leden van de koninklijke familie en bezorgde Diana en de jongens een zonovergoten tijd op het water, met jetski’s tussen de jachten. Ergens bij die Zuid-Europese wateren zorgde Mohammed dat Diana zijn zoon Dodi tegen het lijf liep. Er was direct een klik tussen de prinses en de 42-jarige filmproducent.
Begrafenis met Elton John
Diana bracht de jongens na hun vakantie naar het Verenigd Koninkrijk, waar ze tijd zouden doorbrengen op het Schotse Balmoral met hun vader prins Charles en andere familieleden. De prinses reisde naar Italië, waar ze een aantal van haar beroemde vrienden trof voor de uitvaart van haar goede vriend modeontwerper Gianni Versace, die op klaarlichte dag voor zijn woning was neergeschoten. Daar zat ze op de eerste rij kerkbanken, tussen muzikant Sting en haar goede vriend Elton John – die nog niet kon vermoeden dat hij nog geen maand later weer een dierbare zou verliezen.
Varen met de Fayeds
Na de uitvaart in Milaan zette Diana haar vakantie in Zuid-Europa voort, in gezelschap van de Fayeds. Op een jacht aan de Franse Rivièra zag ze Dodi weer, en een zomerromance was geboren. Voor het oog van de pers. In gehuurde bootjes dreven de fotografen met hun toestellen met telelenzen schouder aan schouder bij het jacht van de Fayeds om een zonnende Diana in de armen van Dodi vast te leggen. Zelfs op haar privévakanties wisten ze haar dus te vinden, maar om nu te beweren dat Diana er alles aan deed om de pers te ontwijken, lijkt niet helemaal waar. Zich bewust van de kracht van de media tipte ze naar verluidt hier en daar zelf de fotografen over haar reisplannen.
Mevrouw Fayed?
Terwijl ze gekleed in badpak de voorpagina’s in het Verenigd Koninkrijk bleef halen – waarmee ze niet geheel toevallig Charles’ eerste openbare verschijning met Camilla wist te overschaduwen – vroeg ze zich af of haar nieuwe romance haar echte liefde Hasnat had bereikt. Vrienden wisten jaren later te vertellen dat haar hart die zomer nog steeds bij de chirurg was. Ondanks haar waarschijnlijk oppervlakkige gevoelens voor Dodi, leek de liefde van zijn kant uit een stuk sterker te zijn. Dodi bezocht in Monte Carlo de Franse juwelier Repossi, waar hij een gigantische diamanten ring uitzocht. Er moest nog wat worden aangepast aan het juweel, waarop besloten werd dat Dodi het later in Parijs zou ophalen. Mohammed al Fayed is er tot op de dag van overtuigd: de ring was een verlovingsring van zijn zoon voor zijn prille liefde. Zou Diana mevrouw Fayed zijn geworden als de sterren anders hadden gestaan? Diana’s intimi zijn ervan overtuigd dat dit niet zou zijn gebeurd en zeggen dat Diana het waarschijnlijk weer met Hasnat had willen proberen.
Diana en Dodi in Saint Tropez. 
Een nacht in Parijs
Zomerdagen lijken eindeloos te duren, maar toch kwam er ook aan de warme dagen op de Franse wateren een eind. Eind augustus ging het alweer richting het najaar, en werd het voor Diana tijd om terug te keren naar haar leven, en haar zoons, in het Verenigd Koninkrijk. Koninklijk transport had ze niet meer tot haar beschikking, dus voor haar terugvlucht was ze afhankelijk van Dodi en zijn privéjet. Hij wilde onderweg nog een tussenstop maken in Parijs, waar ze naar het luxe Ritz Hotel reden, dat eigendom was van Mohammed al Fayed. Op de Parijse place Vendôme, voor de ingang van het hotel, verzamelde zich die avond van 30 augustus een haag van persfotografen en andere belangstellenden die een glimp wilden opvangen van het nieuwe koppel. Hoewel het buiten wemelde van de mensen, besloten Diana en Dodi rond middernacht om niet in het hotel te overnachten, maar om naar het appartement van de Fayeds, verderop in de Franse hoofdstad, te gaan. Diana liet zich door Dodi’s beveiliger Trevor Rees-Jones via een achteruitgang naar een gereedstaande auto leiden, terwijl aan de voorzijde een andere auto voor een afleidingsmanoeuvre moest zorgen. Het plan mislukte, waarna een dollemansrit door de straten van Parijs volgde, waarin chauffeur Henri Paul – die een vrije avond had en had gedronken – de pers op scooters en in auto’s probeerde af te schudden. Met de veiligheid van het appartement in de buurt van de Arc de Triomphe in het vooruitzicht, lieten Diana en Dodi zich op de achterbank van de auto een tunnel bij de Pont de l’Alma in rijden
Het laatste telefoontje
William en Harry vermaakten zich in augustus prima op het landgoed van Balmoral. Een gescheiden gezin betekende voor hen twee zomervakanties, waarbij nu de golven bij Saint Tropez waren vervangen door de heuvels van Schotland. Terwijl ze op 30 augustus 1997 speelden met hun jonge familieleden, werden ze binnen geroepen voor een telefoontje met hun moeder vanuit Frankrijk. ‘Ik vond het nooit leuk om mijn ouders aan de telefoon te spreken’, zei Harry jaren later: het was een pijnlijke confrontatie met de constante afwezigheid van een van zijn ouders. Waar William in die laatste minuten met zijn moeder over sprak, heeft hij nooit gedeeld. Wel vertelde hij jaren later over de spijt die aan hem knaagt. Dat hij niet langer met zijn moeder sprak, dat hij het buiten spelen niet even liet voor wat het was. ‘Als ik had geweten wat er ging gebeuren, had ik er niet zo licht over gedacht’, overdacht William later. Hetzelfde geldt voor Harry: ‘Dat is iets waar ik de rest van mijn leven mee moet dealen.’ Een gehaast ‘tot snel’ vanuit Balmoral werd een onvervulde belofte, zo zou blijken toen ze in de vroege ochtend van 31 augustus door hun ontredderde vader werden gewekt. Het werd de dag dat ze in één klap volwassen werden, de dag waarop het zaadje werd geplant voor hun wens om de onvoltooide humanitaire missies van hun moeder in haar geest voort te zetten, ook 25 jaar later nog.
William en Harry bekijken met hun vader de bloemenzee voor hun moeder. 
