Coupe Mathilde

Ooit afgevraagd wie het brein is achter de talloze haarstijlen van koningin Mathilde? Haar kapper vertelt aan Wim Dehandschutter hoe het er aan toegaat achter de schermen bij een staatsbezoek en dat hij soms een beetje moet improviseren.

Frédéric Van Espen uit Brussel komt frequent langs op het Kasteel van Laken, om het kapsel van de Belgische koningin Mathilde te verzorgen. En dat weet koning Filip te waarderen. Hij heeft de vaste kapper van zijn echtgenote gepromoveerd tot officieel hofleverancier. ‘Het is een privilege om de koningin te mogen verzorgen. Zij is de “première dame” van België.’

‘Sorry, ik moet inhaken, want ik ben aan het Kasteel van Laken aangekomen.’ Frédéric Van Espen beëindigt ons telefonisch interview als de poorten naar zijn meest mondaine klant opengaan. Vijf minuten later zit hij met borstels, spelden en spuit bussen aan het kapsel van koningin Mathilde. Die heeft hem naar haar thuis gesommeerd, omdat ze later die avond naar Londen vliegt voor het verjaardagsfeestje van de Britse prins Charles (70). Voor de chique galareceptie en het dito ­diner op Buckingham Palace, op uitnodiging van Queen Elizabeth, wil Mathilde een elegant kapsel.

Het is woensdag 14 november 2018. Zelf heeft Frédéric ook wat te vieren. Koning Filip heeft enkele uren voordien naar jaarlijkse traditie de aangepaste lijst van gebrevetteerde hofleveranciers bekendgemaakt. Frédéric is een van de vier nieuwkomers in de club van 121 exclusieve ondernemingen en winkels. De andere drie zijn de importeur van champagnemerk Pommery, een juwelier en een glas­ en porseleinkunstenares.

In Nederland hoeven bedrijven niet per se het Koninklijk Huis als klant te hebben om de titel van hofleverancier te ontvangen, als ze maar minstens honderd jaar bestaan en een oerdegelijke reputatie hebben. In België is het wel een vereiste. Bedrijven komen pas in aanmerking als ze minstens vijf jaar goederen of diensten hebben geleverd aan het Koninklijk Paleis. Een échte verrassing is het niet, die titel voor Frédéric. Hij is al zeven jaar de vaste kapper van Mathilde en had zelf de aanvraag ingediend. Als ik hem later die avond terugbel – de koningin zit inmiddels in het vliegtuig naar Londen – onthult hij: ‘Ze heeft met geen woord over het brevet gerept en zelf ben ik er ook niet over begonnen. Ze is heel discreet.’ Waarover hun gesprekken dan wel gaan, wil de Franstalige Frédéric niet zeggen. Een kapper weet: horen, zien en zwijgen.

Drie soorten kapsels

Hoe Mathilde bij Frédéric is terechtgekomen, heeft zij hem nooit gezegd. Al heeft hij een vermoeden. ‘Ik werk al mijn hele carrière in kapsalon Didier & Rosalinde, die sinds een halve eeuw een instituut in Brussel is. Hier komen veel aristocraten langs. Mathilde moet de zaak dus hebben gekend.’ Didier en Rosalinde waren twee Fransen die begin jaren 60 vanuit Frankrijk naar Brussel kwamen, om in België de ambassadeurs te worden van meesterkapper Alexandre de Paris. Die vooruitstrevende coiffeur verzorgde de kapsels van menig celebrity (Sophia Loren, Romy Schneider, Jacqueline Kennedy) en royal. In 1965 creëerde hij voor toenmalig prinses en latere koningin Beatrix haar legendarische, golvende coupe, die sindsdien vrijwel onveranderd is gebleven. Ook prinses Grace van Monaco, koningin Elizabeth van het Verenigd Koninkrijk en prinses Irene zaten geregeld in de stoel van Alexandre de Paris.

Didier en Rosalinde begonnen in 1966 voor zichzelf met de opening van de gelijknamige kapsalon in Brussel, waar ze koningin Fabiola, toenmalig prinses Paola en de Luxemburgse groothertogin Josephine Charlotte verwelkomden als prestigieuste klanten. Didier stierf in 1977 onverwacht op amper 50-­jarige leeftijd, waarna Rosalinde alleen de zaak zou voortzetten. Rond hetzelfde tijdstip werd in het Waals­-Brabantse plaatsje Ottignies een jongen geboren: Frédéric Van Espen, die in 1998 als prille twintiger kwam solliciteren in de hoog aangeschreven salon. ‘Ik had net mijn kappersopleiding afgerond. Rosalinde liet mij een dag proefdraaien. Maar ik werd afgewezen omdat ik te jong was en geen ervaring had. Een week later belde ze me. Ze had gemerkt dat ik talent had en wilde me toch een kans geven.’

Hoeveel vertrouwen Rosalinde in Frédéric had, bleek in 2003, toen ze haar salon overliet aan haar jonge werkkracht. Ze fluisterde hem in het oor dat hij de clientèle zou krijgen dat hij verdiende. Profetische woorden, want Frédéric zou – in navolging van zijn illustere voorgangers – een koninklijke klandizie opbouwen. ‘De dag in 2012 dat ik een telefoontje van de secretaris van toen nog prinses Mathilde kreeg, was de mooiste in mijn leven. Zij is de ambassadrice van België. Ik zat vol stress bij haar aankomst in mijn salon, want dit was mijn grote examen. Gelukkig begon mijn hand niet te trillen.’ Sindsdien neemt Frédéric Mathilde onder handen ‘op dagen dat ze een officiële activiteit te vervullen heeft’, verklapt hij. ‘En de koningin is bijna elke dag aan het werk.’ Als hij niet kan, neemt zijn collega Tania over – ze zijn met zijn tweeën. ‘De koningin bezoekt nog maar zelden mijn salon. Haar agenda zit gewoon te vol. In plaats daarvan kom ik naar Laken.’ Mathilde heeft een aparte ruimte in het kasteel om zich te laten opmaken.

Elke afspraak, vaak voor dag en dauw, duurt ongeveer een uur. Ze bespreekt met Frédéric eerst de gelegenheid waar ze naartoe moet en toont hem welke outfit ze zal dragen. Ze geeft aan hoe ze haar kapsel wil: ofwel los, ofwel technisch bewerkt. Een uitdaging wordt het als ze daar een hoofddeksel bij wil. Dat ziet Frédéric meestal ter plekke voor het eerst, en dan moet hij op basis daarvan een coupe bedenken. In grote lijnen creëert hij drie soorten kapsels. Loszittend is de meest natuurlijke stijl, ideaal voor Mathildes dagactiviteiten. In combinatie met een hoed is half opgestoken de meest elegante oplossing. Bij een chignon tot slot worden de haren sierlijk verweven in een sliert of knot. Zo’n verfijnd kapsel, meestal gebruikt in geval van een diadeem of fascinator, is arbeidsintensief en wordt haast uitsluitend voor gala’s, staatsbanketten en protocollaire evenementen toegepast. Zelf ziet hij haar het liefst eenvoudig: de haren gecoiffeerd achteraan, wat volumineus en golvend in de nek.

Korte, frisse coupe

Een stresserend moment was de staatsiefoto die bij de troonswisseling in 2013 werd genomen. ‘Ik wist: deze foto van koning Filip en koningin Mathilde zal in alle gemeentehuizen, rechtszalen en scholen hangen. Haar kapsel, inclusief diadeem, moest perfect zijn.’ In de opmaat naar die belangrijke dag had Frédéric trouwens Mathilde aangeraden haar haar te laten groeien, zodat een chignon mogelijk was. Niet dat hij eerder op de hoogte was van de machtswissel dan de natie, maar hij wist dat in de drie weken tussen de bekendmaking en de grote dag centimeters konden bijgroeien.

Zoals elke modegevoelige vrouw houdt koningin Mathilde wel van een experimentje. Zoals die avond in mei 2014, toen ze bij de Koningin Elisabethwedstrijd verscheen met een korte, frisse coupe. Media vroegen zich af of ze haar blonde lokken had afgeknipt. Het was optisch bedrog, blikt Frédéric geamuseerd terug. ‘We hadden een zogenoemde chignon rentré gekozen. Het kapsel was zo in elkaar gedraaid dat het leek of ik mijn schaar erin gezet had. Het werd het gespreksonderwerp van de dag, een krant noemde het zelfs het nieuwe kapsel van de koningin.’

Ook in het buitenland vergezelt Frédéric zijn meest eerbiedwaardige klant. Hij is de voorbije jaren mee op staatsbezoek gegaan naar onder meer China, Canada en Portugal. ‘Het is boeiend om zoiets mee te maken achter de schermen. Maar ik zie weinig van het land, aangezien ik in het hotel achterblijf. Ik moet nu eenmaal altijd stand­by staan. Die permanente beschikbaarheid maakt deel uit van mijn job.’ Frédéric moet Mathilde op één dag vaak verschillende keren veranderen overdag losjes voor werkbezoeken, ’s avonds chiquer voor het staatsbanket. Soms heeft hij maar tien minuten de tijd voor een volledige omschakeling van haar look. Gelukkig heeft hij voor het vertrek op staatsbezoek de styling doorgenomen met Edouard Vermeulen, couturier van Maison Natan en de belangrijkste kledingleverancier van de koningin. Zo hoeft hij niet op het allerlaatste moment te improviseren.

Nu draagt Frédéric de titel die bij zijn job hoort: die van gebrevetteerde hofleverancier. Hij mag daarmee uitpakken op zijn voorgevel, website en briefpapier. Mooie publiciteit dus. Vooralsnog vragen klanten hem niet naar een coupe Mathilde. Ze heeft ook geen signatuurkapsel, zoals prinses Beatrix en koningin Fabiola. ‘Mathilde wisselt graag af, maar heeft minder bewegingsvrijheid dan de gemiddelde vrouw. Ze kan zich niet elke maand een ander kapsel aanmeten, en al zeker geen al te excentriek. Er moet een lijn in zitten. Het moet tijdloos zijn. Al kun je wel een lichte evolutie zien. Bekijk oude foto’s, en vergeleken met toen is het nu meer naturel en minder volumineus.’