Drakenkoning van Bhutan: iedereen gelukkig!

Door Karlijn Hoftijzer

Ingeklemd tussen China en India ligt het kleine koninkrijk Bhutan, waar mensen kleurrijke kleding dragen en waar welvaart wordt gemeten aan de hand van het bruto nationaal geluk. Drakenkoning Jigme Khesar ziet het als zijn levenstaak om de Bhutanen gelukkig te maken – en met succes. Dit verhaal verscheen eerder in Vorsten.

Als de Bhutanen in 2008 de kroning van hun nieuwe koning vieren, zit daar een Nederlands tintje aan. Het grootse feest wordt op televisie uitgezonden, geregisseerd door Rudolf Spoor, de man die enkele jaren eerder dé traan van Máxima naar de Nederlandse huiskamers bracht. De uitzending van het kroningsfeest is vrij uniek in het boeddhistische koninkrijk: televisies worden nog geen tien jaar geïmporteerd.

Democratie en nieuwe koning

Het land heeft dan al aardig wat drastische veranderingen achter de rug: van de onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk in 1949, tot de komst van tv en internet op de valreep van de 20ste eeuw. De grootste verandering moet zich op dat moment nog voltrekken: de komst van Jigme Khesar, de vijfde koning. En dat betekent ook de komst van de democratie. Het is de vierde koning Jigme Singye, de vader van de huidige koning, die besluit een einde te maken aan zijn eigen absolute macht. Hij wil een democratisch bestuur en de monarchie moet, net als in Europese landen, constitutioneel worden. In de Grondwet laat hij zelfs vastleggen dat de regering de mogelijkheid moet hebben om een afzettingsprocedure te starten tegen de koning. En koningen moeten op hun 65ste met pensioen. Om zijn woorden kracht bij te zetten, laat hij het land met een schone lei beginnen door op 51-jarige leeftijd af te treden. In 2006 maakt hij plaats voor zijn dan 26-jarige zoon Jigme Khesar die dus twee jaar later als vijfde koning van Bhutan wordt gekroond.

Onverdeeld positief

Jigme Singye gaat de boeken in als een onbaatzuchtig leider met een welwillende visie. Zijn zoon volgt zijn filosofie over leiderschap en maakt zich daarmee ook vandaag de dag uitzonderlijk geliefd. Koningen van Bhutan worden met lof beschreven door de bevolking, maar de kanttekening moet worden geplaatst dat hier net als in meer Aziatische landen een conservatieve opvatting heerst over vrijheid van meningsuiting. Zo streng als in Thailand (met zware gevangenisstrafen) zijn ze niet in Bhutan, maar terughoudendheid in kritiek op het koningshuis wordt ook hier zeer op prijs gesteld.

Lees ook: Vrouwen aan het Japanse Hof

Voor altijd buiten spel of tijd voor een frisse wind door de tradities?

Stoppen voor elke onderdaan

In zijn speech ter ere van zijn kroning doet koning Jigme Khesar enkele beloftes. ‘Ik zal jullie beschermen als een ouder, voor jullie zorgen als een broer en dienen als een zoon. Ik zal jullie alles geven en niks houden. Ik zal zo’n goed leven leiden dat jullie het als voorbeeld zullen zien voor jullie kinderen. Ik heb geen persoonlijke doelen, behalve het vervullen van jullie dromen en wensen. Ik zal altijd dienen, dag en nacht, in de geest van vriendelijkheid, eerlijkheid en gelijkheid.’ Aan deze beloften ligt een fundamentele verantwoordelijkheid ten grondslag die in de Grondwet van Bhutan verankerd is. Jigme Khesar heeft als heilig doel om te zorgen voor kidu, een begrip waar geen goede Nederlandse vertaling voor is. Kidu kan gebruikt worden om welzijn (van de bevolking) uit te drukken, maar diezelfde bevolking kan ook beroep doen op kidu, wat dan weer kan worden uitgelegd als de verantwoordelijkheid van de koning voor dat welzijn. Alles in het werk van de koning moet erom draaien zijn 700.000 onderdanen te helpen waar nodig, met hulp van een Kidu Fonds. Geen overbodige luxe: hoewel de regering goed haar best doet met tegemoetkomingen als gratis onderwijs en gezondheidszorg, is Bhutan nog steeds een arm en onderontwikkeld land. Inwoners kunnen een hulpverzoek indienen, variërend van een tegemoetkoming in studiekosten of een rolstoel voor een ziek kind. Omdat velen niet in staat zijn om naar districtskantoren te komen, laat staan het paleis in hoofdstad Timphu, gaat Jigme Khesar zelf op pad om de aanvragen in ontvangst te nemen. En daarbij stopt de koning met zijn gevolg voor iedere Bhutaan op zijn pad. Hij hoort het verzoek aan, handelt het probleem ter plekke af of laat de administratie over aan zijn hovelingen. Soms zijn er Bhutanen die de koning slechts even in de ogen willen kijken, anderen vragen meer tijd door hun nijpende situaties uit de doeken te doen. Met geduld en compassie staat Jigme Khesar iedereen op zijn pad te woord.

Liefdesverhaal van de drakenkoning

Jigme Khesar Namgyel Wangchuk heet de koning van Bhutan voluit, zijn officiële titel is Druk Gyalpo (Drakenkoning), zijn land heet Druk Yul: het land van de Draak. In 2011 trouwt hij met de dan 21-jarige Jetsun Pema, die vanaf dat moment de Gyaltsuen, (Drakenkoningin) is, op dat moment de jongste koningin ter wereld. Jetsun komt uit een ‘gewoon’ gezin, maar haar familie heeft wel connecties met de koninklijke familie: Jetsuns moeder is een peetdochter van Jigmes grootvader. En zo belanden zij en Jigme op een picknick als Jetsun zeven jaar is. Ze is zo onder de indruk van de zeventienjarige prins dat ze zijn hand pakt en zegt dat ze met hem wil trouwen. Jigme, geraakt door haar kinderlijke bekentenis, knielt voor haar en belooft dat, als ze later allebei volwassen zijn en single, hij graag met haar trouwt. En dat gebeurt veertien jaar later ook echt! Na drie jaar verkering en even samenwonen − tegen conservatieve Bhutaanse gewoontes in − kondigt Jigme hun verloving aan. De moderne kijk op hun liefde deden ze wellicht op in Europa en de Verenigde Staten, waar ze een deel van hun studietijd doorbrachten en allebei Internationale Betrekkingen studeerden.

Erica Terpstra als bruiloftsgast

Jigme Khesar introduceert zijn toekomstige vrouw niet met de minste woorden en zijn constante glimlach spreekt boekdelen: hij is smoorverliefd op zijn mooie, slimme verloofde. ‘Voor een koningin is het belangrijk dat ze een goed mens is en vastberaden de mensen en het land dient. Ik heb zo’n persoon gevonden en haar naam is Jetsun Pema. Hoewel ze nog jong is, is ze warm en vriendelijk in zowel haar hart als haar karakter. Deze kwaliteiten, in combinatie met de wijsheid die met de jaren komt, zal haar tot een groot dienaar van de natie maken.’ En hoewel polygamie in Bhutan is toegestaan − zijn vader heeft vier vrouwen − belooft de koning nooit een ander te zullen liefhebben dan Jetsun Pema. De bruiloft is een kleurrijk driedaags feest in heel Bhutan, waarbij geen buitenlandse royals aanwezig zijn. Wel is er een vertegenwoordiger van Nederland in de persoon van Bhutan-liefhebber Erica Terpstra, die namens de Floriade bollen van een naar de nieuwe koningin vernoemde tulp overhandigt.

Modern gezin

De jonge koning vertelde al eens dat hij een echtgenote zocht met wie hij zijn bevolking kan dienen, en dus trekken ze samen, als de ‘mobiele monarchie’, het land in. Daarnaast zet Jetsun zich in voor de Verenigde Naties (natuur), het Rode Kruis en de Bhutaanse Nierstichting. Inmiddels is ze moeder van twee zonen: Jigme Namgyel (2016) en Jigme Ugyen (2020). Het jonge gezin woont op Paleis Lingkala, aan de rand van hoofdstad Timphu. En helemaal van nu: iedere maand geven ze via yellow.bt een maand van een kalender= vrij, met foto’s waarop te zien is hoe hun zoontjes groeien.

Willem-Alexander en Máxima op bezoek

Als nieuwbakken koning nodigt Jigme Khesar al snel collega-royals uit. In zijn eerste jaar op de troon staan prins Willem-Alexander en prinses Máxima op de stoep voor een driedaags bezoek, waarmee Willem-Alexander een wens van zijn vader Claus in vervulling laat gaan. ‘Mijn vader had een grote liefde voor dit land, al heeft hij het helaas nooit kunnen bezoeken. Bij zijn overlijden heeft de toenmalige koning van Bhutan een ceremonie aan mijn vader gewijd. Toen we dat hoorden, wisten we meteen: daar moeten we heen.’ Jigme en Jetsun worden wel eens de William en Catherine van de Himalaya’s genoemd, en in 2016 zijn de échte prins William en zijn vrouw te gast. Datzelfde jaar komen ook de Zweedse koning Carl Gustaf en koningin Silvia langs, voor een staatsbezoek. Eén van de vaste onderdelen op het programma − althans voor de jongere gasten − is boogschieten, dé nationale sport van Bhutan. Ook worden de nodige tempels en kloosters bezocht, wordt er gedineerd in de residentie van het koningspaar en kunnen de Britse gasten zelfs een potje darts spelen. Ook met de Japanse keizerlijke familie zijn de banden warm, wat resulteert in bezoeken over en weer. Staatsbezoeken aan Europa heeft het jonge koningspaar nog niet gebracht. Het wachten is op een uitnodiging van Willem-Alexander aan Jigme Khesar en Jetsun Pema, zodra het weer kan, zodat Jetsun Pema met eigen ogen kan zien waar die Queen of Bhutan-tulp nou eigenlijk vandaan komt.

Meer Vorsten

Dit verhaal verscheen eerder in Vorsten 1 2021. Wilt u lekker verder lezen? Bestel dan de nieuwe Vorsten voor meer koninklijke verhalen.

Leuk om te weten: Bhutans bruto nationaal geluk en kleding met kleur

In Bhutan wordt de welvaart van het land niet alleen gemeten met het bruto nationaal product, maar liever met het bruto nationaal geluk. Dat geluk wordt bepaald aan de hand an vier pijlers: economische zelfredzaamheid, een ongerept milieu, het behoud van Bhutans cultuur en goed bestuur. Landen over de hele wereld kijken met bewondering (en scepsis) naar het land dat met haar 700.000 inwoners niet alleen geluk hoog heeft zitten, maar ook volledig klimaatneutraal wil zijn. Bhutan is arm en onderontwikkeld, maar is vastbesloten om bij economische voorspoed het klimaat niet het onderspit te laten delven.

De gho voor mannen en de kira voor vrouwen is de gebruikelijke dagelijkse dracht in Bhutan. Schooljongens en overheidsfunctionarissen zijn zelfs verplicht om deze kleding te dragen. De gho is een knielange ‘jurk’ met veel opbergruimte. Vroeger werd er gereedschap in getransporteerd, tegenwoordig mobieltjes. De grote zijden sjaal die over één schouder wordt gedragen, is een kabney. De kleur toont de status van de drager: safraangeel wordt alleen gedragen door de koning en het religieuze hoofd van Bhutan. De kira is een grote lap stof die als een enkellange jurk om het lichaam wordt gewikkeld, en op de schouders wordt vastgespeld. Het jasje dat eroverheen wordt gedragen, heet een tego.