MADRID – Een luxe olifantensafari in Botswana in 2012 in het midden van de Spaanse econmische crisis en een nog steeds niet afgerond juridisch onderzoek naar financiële malversaties van schoonzoon Iñaki Urdangarín en mogelijk ook van dochter prinses Cristina, hebben de populariteit van koning Juan Carlos op een dieptepunt gebracht.
Steeds vaker werd geroepen dat hij plaats moest maken voor zijn zoon prins Felipe, als er al niet werd gepleit voor afschaffing van de monarchie. Juan Carlos verzette zich lang tegen die pleidooien. Zijn taak zat er ook na 39 jaar op de troon nog niet op, zo liet hij vorig jaar nog weten bij zijn 75e verjaardag. Inmiddels is bekend dat de koning toen zelf ook al twijfelde en nadacht over een troonswisseling. ”Het is tijd voor een nieuwe generatie”, zei Juan Carlos maandag.
Uit binnen- en buitenland stroomden opeens weer de lofprijzingen binnen. Zonder Juan Carlos geen democratie, zo is ongeveer de consensus. De in ballingschap in Rome geboren prins werd door dictator Francisco Franco naar Spanje gehaald om hem vanaf jonge leeftijd te kneden voor het ambt van koning. Juan Carlos kende daardoor een eenzame jeugd, gescheiden van zijn familie.
Leerling
Franco zag in hem een gewillige leerling, die na het overlijden van Franco in 1975 op de troon kwam. ‘Juan Carlos El Breve’, spotte de leider van de verboden communistische partij – de koning zou, zo voorspelde hij, maar kort regeren. Juan Carlos echter was geen vazal van de dictator. Samen met toenmalig premier Adolfo Suarez zette hij Spanje op het spoor naar democratie, gaf zelf al zijn macht op, en greep in 1981 in toen ontevreden militairen de koers radicaal wilden wijzigen en de oude fascistische structuren wilden herstellen.
Juan Carlos werd een modelkoning en een handelsreiziger voor Spanje, die zelfs vorige maand nog door het Midden-Oosten reisde om contracten binnen te slepen voor Spaanse bedrijven. De media gingen discreet om met zijn minder koninklijke activiteiten, zoals de omgang met de Duitse prinses Corinna von Sayn-Wittgenstein-Sayn. Zijn deugden wogen zwaarder dan zijn ondeugden, totdat Spanje in een ongekende crisis belandde waarin ook het koningshuis werd meegesleept.
Het respect voor Juan Carlos smolt weg, waarbij de jachttrip naar Botswana, die aan het licht kwam doordat de koning zijn heup brak, symbool stond voor koninklijke ongevoeligheid voor de noden van zijn landgenoten. Het vermeende gesjoemel met overheidsgelden door schoonzoon Iñaki en de steeds brozere gezondheid van de koning deden de rest. Het verval van de monarchie was aan het lijf van Juan Carlos af te lezen, en uiteindelijk zag de koning zelf ook in dat nieuwe krachten nodig zijn.
