Het is dit jaar twintig jaar geleden dat Mabel Wisse Smit haar jawoord gaf aan prins Friso. Het sprookje eindigde niet in ‘nog lang en gelukkig’, maar haar ‘lief’ vergeet de prinses nooit.
Tekst: Rick Evers. Dit verhaal verscheen eerder in Vorsten 8-2024. Bestel Vorsten zonder verzendkosten in de shop!
Over zijn grote liefde Mabel zei prins Friso eens: ‘Soms gaan je haren overeind staan als je iemand spreekt en soms past iemand meteen goed bij je. Zo was het met Mabel en mij.’ Ze ontmoetten elkaar in het voorjaar van 2000 in Brussel. Prins Constantijn, de jongste uit het gezin van koningin Beatrix en prins Claus, woonde en werkte daar indertijd. Op een feestje werden Friso en Mabel Wisse Smit aan elkaar voorgesteld. Die avond praatten ze zo’n vijf uur lang met elkaar. ‘Ze paste ook goed binnen onze familie’, vertelde Friso later. Beatrix had, zoals altijd, aarzelingen over de vriendinnen van haar zonen. Met Claus zou het direct wel boteren, bedacht Friso vooraf al. Maar gemakkelijk zou het niet worden.
Ongemakkelijke connecties
Friso leefde in een spagaat: de ballast van een zoon van de koningin zijn, lid van het Koninklijk Huis, de reserve naast zijn broer Alexander. Liever was hij Friso de ingenieur en hield hij zich bezig met werktuigbouwkunde en lucht- en ruimtevaarttechniek. En Mabel? Ze had economie en politicologie gestudeerd, werkte voor de VN, was betrokken bij vredesconferenties, was medeoprichter van War Child – de lijst is lang. Mabels contacten zouden haar later in verlegenheid brengen, want van iemand die het koningshuis binnentreedt, wordt een smetteloos blazoen verwacht. ‘Het is voor niemand makkelijk om van buitenaf in die positie te worden geworpen’, aldus Friso. ‘Alleen is er een verschil tussen niet makkelijk en onmogelijk. Het was niet makkelijk.’
Sterk Oranje-team
Nadat prins Claus in 2002 overleed, was Mabel tot verbazing van velen aanwezig bij de bijzetting. Maar ze was er ook al bij toen Beatrix haar gezin daags na het overlijden bijeenriep op Paleis Huis ten Bosch om de uitvaart te bespreken. Niet lang daarna vierde het gezin kerst op het woonpaleis van Beatrix. De drie zonen besloten in het licht van het afscheid van hun vader dat ze er voor elkaar zouden zijn én dat ze er zouden zijn tijdens het koningschap van hun oudste broer. Beatrix had behoefte aan een sterk Oranje-team, vertelde wijlen Huub Oosterhuis, een familievriend, die betrokken was bij de uitvaart van Claus en later bij het huwelijk en de herdenking van Friso.
Geen beren op de weg
Formeel waren Friso en Mabel nog niet verloofd. Dat gebeurde in het voorjaar van 2003. Friso vermomde zich in Mexicaans kostuum toen hij Mabel in Mexico verraste met rozen en champagne. Ook al wilde Friso allesbehalve koning worden en waren Mabel en hij eigenlijk niet van plan toestemming voor hun huwelijk te vragen, Friso voelde dat hij dat wel moest doen. ‘Ik heb Mabel daarvan moeten overtuigen’, verklaarde Friso later. Mabels werk indertijd bij het Open Society Institute zou in de weg kunnen zitten voor de ministeriële verantwoordelijkheid die geldt voor leden van het Koninklijk Huis. ‘Maar onze gedachte was: je vraagt toestemming tenzij je een goede reden hebt dat niet te doen. Die reden was er niet’, aldus Friso. En dus togen de twee halverwege juni naar het Torentje om minister-president Balkenende te vertellen dat ze zich wilden verloven. De premier en de inlichtingsdienst hadden toen nog zo’n twee weken om een onderzoek in te stellen naar Friso’s verloofde. Dat Mabel contacten had die voor problemen konden zorgen, was al wel duidelijk. Maar in de gesprekken werden die als niet-relevant afgedaan.
Toestemmingswet
Het was op de laatste dag van juni 2003, maandag de 30ste, dat koningin Beatrix de media op Paleis Huis ten Bosch ontving. In de vestibule stelde ze Friso en Mabel voor – beiden 34 – als verloofd koppel. Beatrix kwam trots en enthousiast over. Mabel was in de verdrietige periode rond het afscheid van Claus tot grote steun geweest, zo vertelde ze. ‘Intens verheug ik mij op het huwelijk van Friso en Mabel.’ De aanstaande bruid en bruidegom waren van plan toestemming te vragen voor hun huwelijk. Maar dat is niet helemaal hoe het in elkaar steekt: het is de regering die een toestemmingswet moet indienen, ter goedkeuring aan de Tweede en vervolgens Eerste Kamer. Zo is het vastgelegd in de wet lidmaatschap Koninklijk Huis. Geeft het parlement geen goedkeuring, dan wordt het lidmaatschap verloren en daarmee ook de titel Prins der Nederlanden.
In shock
Al snel werd meer duidelijk over de banden die Mabel had met een topcrimineel. Na maandenlange gesprekken schreven Friso en Mabel de premier een brief af te zien van het vragen van toestemming voor hun huwelijk. ‘Dat is het enige wat we kunnen doen’, zei Mabel. ‘We zitten met handen en voeten gebonden.’ Ook Balkenende liet publiekelijk weten dat de regering geen toestemmingswet in zou dienen. ‘Dat sluit aan bij de wens van het paar’, lichtte de premier toe. ‘We hebben helaas moeten vaststellen dat de informatie over het verleden van mevrouw Wisse Smit onvolledig en onjuist is geweest. In het bijzonder haar contacten met wijlen de heer Bruinsma.’ Het vertrouwen is geschaad, voegde de premier eraan toe. De prins en zijn verloofde boden de regering excuses aan. ‘En meer in het bijzonder aan de koningin en mij als minister-president.’ Mabel en Friso waren in shock toen ze met een vriendin, een van de getuigen van Mabel op het huwelijk, de persconferentie bekeken en hoorden wat Balkenende zei. ‘Tegen onwaarheid is geen kruid gewassen.’ Zichzelf verdedigen mocht niet. De premier verbood hen te reageren in een tv-interview.
Geen reservekoning meer
Friso en Mabel trouwden op 24 april 2004 in Delft. Spraakmakend was de trouwjurk van Mabel met zijn 248 strikken. Alle oorspronkelijke ontwerpen die ontwerpers Viktor & Rolf voor Mabel maakten, waren ‘veel te conservatief’ volgens de prinses. Het begin van een vriendschap, van een lange samenwerking én van een historische trouwjurk met een ongekende sleep, drie dimensionaal en vol strikken. ‘De technische ingenieursgeest van Friso vond het fascinerend en ook hij was er heel erg blij mee’, vertelde Mabel jaren na dato. Op Paleis Noordeinde werd achter gesloten deuren gedejeuneerd. Friso hield een tafelrede. Daar dankte hij Balkenende voor het feit dat die hem had verlost van iets wat hij toch al nooit had geambieerd: het reservekoningschap. De premier lachte mee.
Eigen levens
Mabel en Friso gingen een leven in de koninklijke luwte leiden in Londen, maar kwamen voor hoogtijdagen wel terug naar Nederland, zoals op Koninginnedag. Mabel raakte betrokken bij The Elders, een raad van voormalig regeringsleiders die zich inzetten voor wereldwijde problemen. Onder anderen ondernemer Richard Brandson, voormalig president Nelson Mandela en aartsbisschop Desmond Tutu stonden aan de wieg. Samen met Mabel, die als directeur van ‘de club van wijzen’ aan de slag ging en in die hoedanigheid de wereld over reisde. Met prins Friso was ze ook betrokken bij het Aidsfonds, het meest zichtbaar door hun aanwezigheid bij het jaarlijkse Amsterdam Diner, een initiatief om geld in te zamelen om de ziekte de wereld uit te helpen. ‘Mabel weet waar ze het over heeft en slaat makkelijk bruggen, tussen patiënten, dokters, de farmaceutische industrie, politici en actie voerders. Dat kunnen niet veel mensen’, vertelde een betrokkene.
Friso’s ongeluk
Mabel is daarnaast ook moeder van twee dochters, Luana (2005) en Zaria (2006), die opgroeien in de Londense wijk Hammersmith. Daar gaan ze naar school en hebben ze hun vriendinnen. Onder meer via sociale media houden ze contact met hun nichtjes en neef in Nederland. Geregeld komen ze over naar Nederland voor familie gebeurtenissen en brengen ze vakanties met familie door in het Italiaanse Tavarnelle en het Oostenrijkse Lech. Het was daar dat op 17 februari 2012 het noodlottige ongeval gebeurde: Friso kwam tijdens een skitocht onder een lawine terecht en kreeg te lang geen zuurstof. Na bange dagen, waarin Mabel met haar familie steeds naar het Innsbruckse ziekenhuis kwam, werd duidelijk dat dit een grote hersenbeschadiging had veroorzaakt. Na enkele weken verhuisde Friso naar het Wellingtonziekenhuis in Londen. Mabel en hun dochters zaten daar veelvuldig aan de bedrand, Mabel zelf vaak twee keer per dag. Ook Beatrix kwam veel over vanuit Den Haag, bijna elk weekend. Er waren hoopvolle tekens, maar toen bleek dat er nauwelijks nog kans was op een verbetering van Friso’s situatie, werd besloten dat het gezin, inclusief Friso, een tijd bij Beatrix op Paleis Huis ten Bosch zou doorbrengen. Er was af en toe contact mogelijk met de prins, die al die tijd in een staat van een zeer gering bewustzijn bleef. Voor zover dat mogelijk was, probeerden Mabel en Beatrix er het beste van te maken. Ze brachten zo veel mogelijk tijd door als gezin en lieten Friso daar zo veel mogelijk deelgenoot van zijn. Het was daar, op het koninklijk woonpaleis, dat Friso op 12 augustus 2013 kwam te overlijden, daags na Mabels 45ste verjaardag. Hij werd begraven op de openbare begraafplaats naast Kasteel Drakensteyn, de plek waar Beatrix enkele maanden daarna weer kwam wonen. Een plek waar Mabel en haar dochters veelvuldig te gast zijn.
Met dochter Zaria bij de opening van het Holland Festival 2023.
Mabel gaat door
Mabel blijft onderdeel van de Oranje-familie. Ondanks dat er geregeld verhalen de kop opsteken dat ze een nieuwe liefde zou hebben, is daar nooit enig betrouwbaar bewijs voor gekomen. Wel lijkt er sprake van dat ze meer tijd in Nederland wil doorbrengen. Ze kocht in 2018 een huis in Breukeleveen dat grondig is verbouwd. Na het ongeluk van Friso nam Mabel afstand van haar functie bij The Elders. Tijdens haar werk daar lag er onder meer een focus op gendergelijkheid en de rechten van vrouwen. Een zaadje werd geplant van waaruit in 2011 Girls Not Brides werd opgericht. In eerste instantie schatte Mabel nog dat er misschien een half miljoen tot een miljoen jonge meisjes gedwongen werden tot een huwelijk, maar onderzoek wees uit dat wereldwijd elk jaar twaalf miljoen meisjes slachtoffer werden. Ook richtte Mabel in 2018 het Girls First Fund op waarmee tientallen miljoenen euro’s zijn opgehaald. Onder meer door kleinschalig, op lokaal niveau steun te bieden om meisjes op te leiden en handvatten mee te geven om steviger in hun schoenen te staan. Datzelfde jaar zag ook Mabels VOW for Girls het levenslicht, waar mensen over de wereld geld kunnen inzamelen tijdens hun eigen huwelijk om aandacht te vragen voor kindhuwelijken. Intussen hebben al meer dan achtduizend koppels hun huwelijk aangegrepen om aandacht – én geld – te vragen voor waar Mabel zich zo sterk voor maakt: kind- huwelijken tegengaan. ‘Mijn dochters wordt natuurlijk af en toe verteld: “Je moeder doet zulk goed werk. En die zet zich altijd zo in voor alle anderen.” En dan denk ik: ja, jeetje mina. Het moet niet zo zijn dat ze denken dat dit is wat zij later óók moeten doen. Ze moeten uiteindelijk gewoon hun eigen pad vinden. Ze moeten gelukkig worden. Dat is het aller- belangrijkste natuurlijk. En natuurlijk wil je ze stimuleren om ambitieus te zijn. Maar ik vind dat ze ambitieus moeten zijn in wat zíj willen doen.’ Gemakkelijk is het niet, als alleenstaande moeder. ‘Ik vind het écht een zoektocht hoor, dat opvoeden,’ zei ze tegen Linda de Mol.
Afscheid van zus Nicole
Haar zus Nicoline was een van de personen met wie Mabel het meeste deelde. Ze was een van haar getuigen op haar huwelijk. Met haar verscheen ze na Friso’s dood op de loper van het Amsterdam Diner. Maar in 2022 maakte Nicoline bekend kanker te hebben. Ze werd niet beter. Tien jaar na het overlijden van haar man verloor Mabel in het najaar van 2023 ook haar zus, van wie in stilte afscheid werd genomen.
Friso’s naam
De nagedachtenis aan Friso blijft bestaan. Niet lang na Friso’s overlijden heeft het Koninklijk Instituut voor Ingenieurs aan Mabel gevraagd om de jaarlijkse ingenieursprijs te mogen koppelen aan Friso. ‘Het is natuurlijk een prijs die al bestond en mijn man kwam ook regelmatig naar de KIVI Dag van de Ingenieur en kwam ook altijd zeer enthousiast terug daarvan’, vertelt Mabel aan Vorsten. ‘Na de dood van Friso is er gesuggereerd door het KIVI: kunnen we niet aan de ingenieursprijs zijn naam verbinden? Ik heb dat natuurlijk met mijn schoonmoeder overlegd. Hij wilde zelf nooit zo erg op de voorgrond. Maar ik dacht, dít is iets waar hij graag zijn naam aan zou verbinden. Dat is logisch. Hij was zelf natuurlijk bezig om meer aandacht voor het ingenieursvak te creëren, meer mensen aan te moedigen. Als we op deze manier een beetje van zijn werk, wat hem nauw aan het hart lag, door kunnen zetten, is dat een heel mooie manier om dat te doen.’ Sindsdien is Mabel steeds bij de uitreiking, samen met haar schoonmoeder Beatrix, die ze liefkozend ‘maman’ noemt.
Nieuwe generatie
Twee jaar geleden bedacht Mabel dat er ook een prijs zou moeten komen voor studententeams, om jongeren aan te moedigen. Jonge mensen bij wie de naam prins Friso misschien niet direct een belletje doet rinkelen, een nieuwe generatie groeit op zonder te weten wie hij is. ‘Ik vertel met liefde over hem. Ik denk dat hij dat alleen maar leuk vindt’, zegt zijn vrouw met trots. Friso was niet ‘de standaard ingenieur’, waarbij al gauw gedacht wordt aan een verstrooide professor op een zolderkamer. Friso probeerde meer aandacht voor het vak te krijgen. ‘Hij was daar enorm bij betrokken en hij vond dat we meer jonge mensen moeten aanmoedigen om dit te doen en te laten zien dat dit een divers vak is. Ik weet ook zeker dat hij nu ergens zit te lachen en ziet dat er meer diversificatie komt. En dat is alleen maar goed!’
‘M’n lief’
Als Mabel gevraagd wordt of Friso’s kant als ingenieur nog in haar dagelijks leven zit, moet ze lachen. ‘Meer als m’n lief en de vader van mijn kinderen. Niet zozeer als ingenieur. Maar ik help gráág zijn gedachtegoed levend te houden.’
Na jaren van het Hof verbannen te zijn geweest, lijkt Sarah Ferguson, Hertogin van York (64) weer helemaal in de familieschoot van de Windsors te zijn opgenomen.
