Tekst: Paul Rem. Deze column staat in Vorsten 8 2023. Wilt u deze Vorsten bestellen? Dat kan zonder verzendkosten via onze shop. Bekijk ook onze abonnementen!
Waar is de tijd gebleven dat heren zich dagelijks tooiden met een verse bloem in het knoopsgat? Er moet getrouwd worden voordat een man zich een corsage laat opspelden. Het is een beetje een ouderwets gebruik, dat teruggaat op een traditie die in de 19de eeuw is ontstaan. Het verhaal gaat dat koningin Victoria op haar trouwdag haar prins Albert een klein boeketje schonk. Geroerd door dit romantische gebaar zou de Britse prins-gemaal zijn uniformjasje ermee hebben versierd. Een mooi verhaal, maar de prins droeg op zijn trouwdag geen tenue met een knoopsgat om een corsage in te steken. Maar de bloem-in-het-knoopsgat was begonnen aan een opmars. Weliswaar niet aan de Europese hoven, maar meer in artistieke kringen, de wereld van de romantische dichters en schilders. De drager, die niet maalde om het oordeel van de misprijzende burger, straalde er verfijnde mannelijkheid en klasse mee uit. Het werd al snel een accessoire voor modieuze mannen. Maar zo gaat het altijd met mode: eerst heb je de enthousiaste voorhoede die een bepaalde stijl of accessoire omarmt. Als de mode is ingedaald, volgt de massa en is het gemeengoed geworden. De feurige toevoeging aan het sobere mannenpak werd al snel even normaal als de eeuwige hoed, de wandelstok, de das en de snor met baard.
Klaproos, korenbloem, anjer
Want mannen en bloemen, dat is altijd een oersterke combinatie geweest. Toen de Franse koning Charles VIII in 1494 Napels bezocht, kreeg hij van de Napolitanen tot zijn grote plezier een krans van viooltjes omgehangen. Soldaten die op weg waren naar oorlog droegen trots bloemen op hun borst. Maar de bloem op het revers ging ook een taal spreken. Het is u vast opgevallen dat Britten zich in de maand voorafgaand aan Remembrance Day in november, tooien met een (papieren) klaproos, de bloedrode ‘poppy’. Dat zijn ze gaan doen na de Eerste Wereldoorlog, vanaf 1920, om gesneuvelde soldaten te herdenken op de dag van het einde van de oorlog, 11 november 1918. Poppies werden op straat verkocht uit solidariteit met de vele veteranen. In Frankrijk is die eer sinds 1915 weggelegd voor de korenbloem. De knoopsgatbloem was lange tijd een blijvertje. De Britse koning George V, nu niet bepaald het toonbeeld van frivoliteit, droeg bijvoorbeeld een grote witte anjer toen hij in 1927 de viering van de honderdste geboortedag van de universiteit van Londen bijwoonde. In de taal van bloemen staat de witte anjer voor pure liefde of trouw. Maar in Frankrijk is de witte anjer een traditioneel en conservatief symbool geworden. Ik vermoed dat beide betekenissen koning George V ontgingen. De witte anjer was gewoon een opvallende, rijke bloem, die het bovendien lange tijd zonder water kon stellen.
Verse anjers voor prins Bernhard
Iemand die daar alles van afwist, was natuurlijk prins Bernhard, de prins met de onafscheidelijke witte anjer op het revers. De Nederlandse journalisten wisten niet wat ze zagen, toen deze jonge Duitse prins opdook als verloofde van prinses Juliana. De Haagsche Courant schreef op 9 september 1936: ‘Prins Bernhard had thans een regenjas over den arm en droeg een grijs colbert-kostuum met een witten anjer in zijn knoopsgat.’ Dat was in het begin nog het vermelden waard en niemand kon vermoeden dat de mondaine prins en zijn anjer een twee-eenheid was en zou blijven. De prins had van het dragen van zijn witte anjer al tijdens zijn studententijd in München en Berlijn een gewoonte gemaakt. Hij zou zijn hele leven aan dit gebruik trouw blijven en zichzelf twee, drie keer per dag voorzien van een verse anjer. Het meest tevreden was de prins met de White Giant-anjer, gekweekt op steenwol in een kwekerij in het Groningse Zuidbroek.
De anjer en veteranen
Korte tijd na zijn huwelijk met Juliana viel het Duitse leger Nederland binnen. Bernhards verjaardag, 29 juni, was de eerste verjaardag van een lid van het Koninklijk Huis tijdens de bezetting. De dag zou in de geschiedenis voortleven als ‘Anjerdag’, omdat mensen spontaan anjers droegen als daad van verzet. Niet voor niets is de witte anjer het symbool
voor erkenning en waardering voor veteranen geworden.
