Anne, de rebelse prinses?

Door Karlijn Hoftijzer

Ze rijdt bijna elke dag paard, en dat houdt haar fit. Ze is een van de meest actieve royals van het Britse Hof met zo’n vijfhonderd activiteiten per jaar. Ze draagt nog regelmatig kleding die ze al sinds de jaren 80 heeft en kan zelf haar diadeem opzetten als dat nodig is. Ze is de trotse moeder van zoon Peter en dochter Zara, en heeft vier kleindochters. Prinses Anne, The Princess Royal, is 70 jaar!

‘Waarom is onze moeder nooit zo koel tegen jou?’ vraagt een jonge prins Charles, met hangende schouders en zijn handen in zijn zakken. ‘Ik wou dat ze zo was tegen mij. Het zou betekenen dat ik er toe doe’, bitst een nog jongere prinses Anne terug. Vastberaden loopt ze richting haar broer. Ze geeft hem een zoen op zijn wang, gevolgd door een stomp in zijn maag. Het is haar manier om haar genegenheid voor haar zachtaardige broer te tonen. Het is deze versie van prinses Anne – stoïcijns, scherp en een tikje rebels – op wie kijkers van de populaire dramaserie The Crown op slag verliefd zijn geworden. ‘Haar’ succes in de serie bezorgt de echte prinses Anne op zeventig jarige leeftijd een golf van populariteit. Niet dat ze daar zelf veel om geeft: wat een ander van haar vindt maakt haar niet zo heel veel uit. En dat is iets wat ze in ieder geval gemeen heeft met haar gedramatiseerde personage op het scherm.

‘Not bloody likely’

Met slechts drie woorden creëert prinses Anne in 1974 voor zichzelf een heroïsche status. Als de Rolls-Royce van de 24-jarige Anne en haar eerste echtgenoot Mark Phillips wordt klem gereden in een poging om de prinses te ontvoeren, weigert ze mee te werken met de overvaller. ‘Not bloody likely’ (ik dacht het niet), is haar antwoord als haar op niet al te vriendelijke wijze wordt verzocht de auto uit te stappen. De poging loopt op niks uit, maar twee politieagenten, Annes chauffeur en een journalist raken gewond in het vuurgevecht dat volgt. De prinses blijft naar eigen zeggen extreem beleefd, totdat haar jurk beschadigd raakt. ‘Toen schoot ik uit mijn slof’, herinnert ze zich. De dag na het voorval is ze weer gewoon aan het werk.

Geen pensioen

Onverstoorbaar doorwerken is altijd Annes uitgangspunt geweest, al vanaf het moment dat ze besluit geen studie te volgen (‘een zwaar overschat tijdverdrijf’) maar haar toelage wil verdíenen. Ze verzamelt in de loop der jaren zo’n driehonderd goede doelenorganisaties in haar portfolio. Met zo’n vijfhonderd werkbezoeken per jaar is ze tegenwoordig vaak de hardst werkende senior royal. Pauze? Niet aan Anne besteed. ‘Ik denk dat het overdag niet zo belangrijk is om te eten.’ Pensioen? ‘Ik denk niet dat pensioen hetzelfde is voor mij. Het ligt ook voor een groot gedeelte aan de organisaties, of ze vinden of ik nog steeds relevant ben.’ Haar ouders doen het rustiger aan, maar alleen haar vader is inmiddels echt met pensioen. ‘Ik moet toegeven dat ze langer bezig zijn geweest dan ik voor ogen had, maar we zullen zien.’

‘Naff off!’

Over de generatie die na haar komt, is ze kritischer. Ze vindt dat zij te veel op zoek gaan naar nieuwe vormen van liefdadigheid. ‘Ik ben die saaie oude tante die zegt: vergeet de basics niet! Vind alsjeblieft dat wiel niet nog een keer uit. Dat hebben wij al lang gedaan.’ Voor haar dan ook geen geklets met fans tijdens een bezoek, zoals die jongere royals doen. Handen schudden is maar tijdverlies en voor een selfie is ze al helemaal niet te porren. ‘Als je me wat wilt vragen, stel ik voor dat je dat ding wegdoet,’ is haar reactie op de mobiele generatie. ‘Ik vind het maar moeilijk om te begrijpen hoe iemand helemaal in schermen en apparaten gezogen kan worden. Het leven is er gewoon te kort voor. Er zijn leukere dingen te doen. Ik denk dat ik zo wel als een dinosaurus overkom.’ Nee, er moet gewérkt worden, en wel met een efficiënt schema, dat soms veel van haar personeel vraagt als ze vijf verplichtingen in een dag wil proppen. Naar binnen, naar buiten en in de auto of helikopter (of metro als dat nodig is) om voor de lunch nog een tweede bezoek af te werken. ’s Ochtends in Schotland, ’s middags in Londen. ‘Als ik daar dan toch ben, wil ik niet maar een beetje rondhangen. Er gebeurt daar hartstikke veel.’ Anne is zich altijd bewust geweest van haar ‘reserveplek’, de back-uppositie zoals ze het zelf noemt. Niet alleen heeft ze Charles boven zich, maar is ze sinds de geboorte van haar (veel) jongere broers Andrew en Edward en hun kinderen en kleinkinderen op de veertiende plek in de lijn van troonopvolging beland. Dat heeft haar er echter nooit van weerhouden om zich als geen ander in dienst van de monarchie te stellen. Ze geeft haar onverdeelde aandacht aan de organisaties die ze onder haar hoede heeft, maar de pers is maar zelden te zien tijdens haar werkbezoeken. Prettig, vindt ze dat. Haar verhouding tot journalisten en fotografen is nooit geweldig geweest, wat haar op zich geen uitzondering in de familie maakt. Ze bijt graag van zich af met een scherpte en nukkigheid die ze van haar vader Philip heeft geërfd. ‘Naff off’, vrij vertaald ‘rot op’, riep ze ooit eens naar de pers. Als Philip in 2019 betrokken is bij een auto-ongeluk, wordt haar tijdens een werkbezoek gevraagd hoe het met haar vader gaat. ‘Ik heb geen idee’, reageert ze. ‘Want weet u waar ik ben? Op dezelfde plek als u.’ Ook Anne is door de pers door de mangel gehaald over privé zaken. Ze haalt begin jaren 90 de kranten koppen als een tabloid de hand legt op haar liefdesbrieven aan Timothy Laurence, inmiddels haar tweede man met wie ze bijna 28 jaar is getrouwd. Haar ogen rollende, rebelse imago maakt haar sowieso een geliefd onderwerp voor de tabloids. Tel daar een boete in 2002 bij op omdat haar hond een kind in een park beet en het inleveren van haar rijbewijs vanwege te hard rijden. Nog steeds doet de pers met plezier verslag van haar verschijning en zet zelfs publiek op het verkeerde been. In 2019 gaat een video de wereld over, waarin het lijkt alsof Anne de hand van de Amerikaanse president Donald Trump niet wil schudden, als Elizabeth haar gebaart dat te doen. De werkelijkheid is anders: Anne denkt dat haar moeder wil weten of er nog iemand staat te wachten om de Queen de hand te schudden. Ze haalt haar schouders op om duidelijk te maken dat er niemand meer staat. ‘Alleen ik ben er nog’, wil ze zeggen. Anne vindt het verschrikkelijk dat haar politieke neutraliteit en beleefdheid ter discussie wordt gesteld.

Nobelprijsnominatie

Verwar haar stoere houding niet met onverschilligheid. Met een ferme handdruk introduceert ze zichzelf, met haar humor krijgt ze de lachers op haar hand en weet ze haar gesprekspartners op hun gemak te stellen. Het gebeurt wel eens dat haar hofdame in paniek raakt omdat Anne veel te lang verdiept blijft in een interessante presentatie. Ze zweert bij een serieuze aanpak, waardoor haar werk niet altijd de aandacht krijgt die het verdient. Als in de jaren 80 Diana Spencer en Sarah Ferguson hun intrede doen, is de pers verzot op de moderne jonge vrouwen met hun innemende voorkomen. Diana gaat de boeken in als de vrouw die een lans breekt voor de bestrijding van aids in Afrika, terwijl Anne al jaren hetzelfde werk doet. Maar zij pakt liever ferm door in plaats van zich te laten filmen met een aidsweesje op schoot.

Als ze niet in een koninklijke familie was geboren, was ze waarschijnlijk ingenieur geworden. ‘Hoe dingen werken, heb ik altijd interessant gevonden. Maar ik denk dat het destijds wat te vroeg was om dat pad te volgen.’ Dan maar in haar rol als Princess Royal vrouwen in de wetenschap en techniek aanmoedigen. Die dienstbare rol heeft ze op zich genomen in navolging van haar ouders. ‘Het gaat om dienstbaarheid. Ik neem een voorbeeld aan de manier waarop mijn beide ouders werken en hoe zij hun rol zien. Het gaat om het werken met mensen.’ Ze is langzaam gegroeid in haar rol, maar inmiddels werkt ze al vijftig jaar voor Safe the Children, waarvoor ze een nominatie voor een Nobelprijs voor de Vrede kreeg. Maar ‘het duurde tien jaar voor ik echt durfde bij te dragen aan het publieke debat. Ik moet eerst weten hoe de dingen in de praktijk werkten. Daarom waren mijn buitenlandse reizen destijds zo belangrijk.’ Inmiddels voert ze haar meeste bezoeken uit op rijd- of helikopterafstand. Als ze niet aan het werk is, brengt ze graag tijd op zee door met haar man Timothy. ‘Alleen mijn man en ik.’ Voor haar zeventigste verjaardag op 15 augustus wordt verwacht dat koningin Elizabeth – mochten de ontwikkelingen rondom corona het toelaten – iets voor haar dochter in petto heeft. Geheel in lijn met haar karakter zit Anne daar niet per se op te wachten. ‘Het zou fijn zijn als we gewoon doen alsof er weer een jaar voorbij is. Maar ik denk niet dat dat gaat gebeuren.’