Victoria & Abdul, een ontroerend, waargebeurd verhaal over de relatie tussen de Britse koningin en haar Indiase bediende. Het lag begraven in de geschiedenis, maar is dankzij een vasthoudende journaliste weer tevoorschijn gekomen.
Osborne House, het eiland Wight, 2001. Journaliste Shrabani Basu bezoekt de voormalige zomerresidentie van koningin Victoria en staat stil bij een geschilderd portret van een Indiase man. De manier waarop hij geschilderd is, valt haar op: hij is mooi gekleed en lijkt wel een vorst, hij kijkt bedachtzaam, en houdt een boek in zijn handen. Ook op andere plekken treft Basu portretten van deze man aan. De journaliste van Indiase afkomst is gefascineerd en besluit op onderzoek uit te gaan. Wie was deze man?
Eerste indruk
Windsor Castle, 1887. De voorbereidingen van de feestelijkheden rondom het Gouden Jubileum van koningin Victoria zijn in volle gang. De 24-jarige Abdul Karim, nog maar kort vanuit India in Engeland, staat in de buurt van de eetzaal te wachten op de komst van de koningin. Hij begroet haar met een salaam, een oosterse groet, en biedt haar een gouden munt aan. De vorstin raakt het geschenk even aan en geeft het weer terug. Haar eerste indruk van Karim? ‘Lang, met een prettig serieuze uitstraling.’
Abdul Karim
Aanwezigheid Indiërs
Abdul Karim is ‘een geschenk van India’ voor de viering van Victoria’s vijftig jaar op de troon. De vorstin heeft nadrukkelijk gevraagd om de aanwezigheid van Indiërs tijdens de vele festiviteiten, om tegenover haar koninklijke gasten te benadrukken dat zij ook keizerin van India is. Zo is er op Windsor Castle een escorte van twaalf Indiase soldaten aangekomen, dat de koningin de komende dagen zal vergezellen tijdens alle belangrijke staatsaangelegenheden. Abdul Karim is uitverkoren om de koningin aan tafel te bedienen, en heeft voor vertrek uit India nog een spoedcursus paleisetiquette en lessen Engels gevolgd. Maar hij is toch wel erg onder de indruk van de omgeving waarin hij terecht is gekomen, en van de vrouw waarvoor hij nu werkt.
De feestelijkheden omvatten onder meer een overdadig banket voor tientallen buitenlandse heersers, een balkonscène, een rondrit in een open koets en vuurwerk, maar in feite is dit allemaal business as usual voor Victoria. Wat haar leven écht zal veranderen, is de ontmoeting met Abdul Karim. En daar zal niet iedereen blij mee zijn.
Vakantieverblijf Osborne House
Als alle festiviteiten achter de rug zijn, vertrekt de koningin naar haar vakantieverblijf Osborne House, en Abdul gaat mee. Hij moet zich inmiddels wat meer op zijn gemak voelen bij de vorstin met de imposante uitstraling, want hij biedt haar een zelfgekookte maaltijd aan: een kipcurry met dal (een linzengerecht) en pilau (rijst), met specerijen die hij uit zijn thuisstad Agra heeft meegenomen. Victoria vindt het heerlijk, en zelfs zo lekker dat ze de curry laat opnemen in de lijst van gerechten die ze bij toerbeurt voorgeschoteld krijgt.
Dat de koningin Abduls curry waardeert, is niet zo vreemd; ze is gefascineerd door alles wat met India te maken heeft. De reis naar het land waarvan ze keizerin is zal ze nooit ondernemen, maar in de persoon van Abdul komt India naar haar toe. En hij vertelt. Over het leven van alledag en de hitte. Over de stoffige straten en de vruchtenbomen. Over zijn familie. En hij beschrijft de Taj Mahal, het grootste liefdesmonument ter wereld, dat in zijn Agra staat.
Victoria gaat ver in haar passie voor India, en vraagt Abdul om haar Urdu te leren, de taal die dan ‘Hindustani’ wordt genoemd. In haar dagboek schrijft ze: ‘Ik leer een paar woorden Hindustani om tegen mijn bedienden te zeggen. Het is erg belangrijk voor me, zowel de taal als de mensen.’ Maar al snel wil ze meer dan ‘een paar woorden’ leren en pakt ze het heel serieus aan. Journaliste Basu ontdekt in de archieven van Windsor Castle dertien oefenschriftje van de koningin, die honderd jaar lang niet geopend zijn geweest. Hierin vertelt ze in haar beste Urdu over haar ‘Hindustani’-lessen op Balmoral, of over een bezoek aan een zieke Abdul.
Koningin Victoria, 1896.
Jaloezie en vooroordelen
Victoria en Abdul brengen veel tijd samen door en langzaam maar zeker groeit er een band. Wat de koningin zo prettig vindt aan Abdul is dat hij haar aanspreekt als mens, en niet als koningin. Ze is gewend dat iedereen aan het hof afstandelijk met haar omgaat, zelfs haar eigen kinderen. Maar Abdul is heel naturel.
Een jaar na hun ontmoeting schrijft Victoria aan haar schoondochter Louise: ‘Ik ben zo ontzettend dol op hem. Hij is zo goed & zachtaardig & begrijpt alles & is een echte troost voor mij.’ Inmiddels is Abdul geen bediende meer, maar gepromoveerd tot Munshi and Indian clerk tot he Queen Empress, leraar en secretaris van de koningin-keizerin. Ze schrijven elkaar brieven, die Victoria ondertekent met ‘je liefhebbende moeder’ of ‘je beste vriendin’. Abdul heeft op de terreinen van Windsor, Balmoral en Osborne een eigen cottage, waar hij woont met zijn vrouw die is overgekomen uit India. En hij vergezelt Victoria overal, ook tijdens vakanties in Zuid-Frankrijk, en heeft zijn eigen rijtuig in de koninklijke trein.
Steeds belangrijker
Volgens de hofhouding en Victoria’s familieleden begint de vriendschap uit de hand te lopen en ze zien met lede ogen aan hoe de knappe Indiase bediende met de exotische tulband steeds belangrijker wordt voor de koningin. Hebben ze dit niet eerder meegemaakt? Hebben ze zich niet eerder zorgen gemaakt over een bijzondere vriendschap met een bediende, de Schot John Brown? Ook hij kwam wel heel dicht bij de koningin te staan, in de periode na het overlijden van prins Albert. Het lijkt wel een déjà vu, maar dan nog erger: aan John Brown hadden ze een hekel, Abdul wordt ronduit gehaat.
Victoria is zich bewust van de jaloezie, de veroordelen en zelfs het racisme van haar entourage, en dat accepteert ze niet. Ze spreekt mensen aan op hun houding, zo blijkt uit een brief van privésecretaris Frederick Ponsonby: ‘De Queen is vasthoudend in het naar voren schuiven van de munshi, en als wij niet zouden protesteren weet ik niet waar het zou eindigen. Maar het maakt ook allemaal niets uit, want de koningin noemt het ‘ras-vooroordelen’ en zegt dat we jaloers zijn op die arme munshi.’ Victoria realiseert zich dat Abdul het wel eens lastig zou kunnen krijgen na haar overlijden, en koopt voor hem een lap grond in Agra – zo heeft hij altijd iets om op terug te vallen. Het blijkt een vooruitziende blik.
En dan breekt de dag aan dat koningin Victoria, na meer dan 63 jaar op de troon, komt te overlijden. Op 22 januari 1901 blaast ze haar laatste adem uit in Osborne House, waarna ze wordt bijgezet in het Frogmore mausoleum in Windsor Great Park, naast haar geliefde echtgenoot prins Albert. Een paar jaar eerder heeft ze gedetailleerde instructies voor haar uitvaart op papier geze, en. Victoria heeft aangegeven dat Abdul daarbij aanwezig moet zijn. De nieuwe koning Edward VII kan Abdul niet uitstaan, maar deze wens van zijn moeder wil of durft hij niet te regeren. En dus loopt de munshi uit Agra met een select gezelschap familieleden en getrouwen mee in de stoet. Abdul is zelfs de laatste die het lichaam van de koningin heeft gezien voordat de kist is gesloten.
Abdul regelt deze foto van zichzelf met de koningin in Balmoral, een kasteel in Engeland.
Andere sfeer
Maar een paar uur later komt Abdul in een totaal andere sfeer terecht als zijn woning op het terrein van Windsor Castle, Frogmore Cottage, wordt bestormd door bewakers die door de koning zijn gestuurd. Ze dringen zijn huis binnen, en trekken alle lades open op zoek naar de brieven van Victoria. Alles wat ze vinden wordt in beslag genomen en ter plekke verbrand.
Victoria’s dochter prinses Beatrice neemt de dagboeken van de koningin onder handen en streept elke verwijzing naar Abdul door. De munshi van de koningin en zijn vrouw moeten onmiddellijk naar India vertrekken, waar Abdul in 1909 zal overlijden. De nieuwe koning ontslaat alle Indiase bedienden: geen kleurrijke tulbanden meer aan het hof, en geen curries meer op tafel.
Shrabani Basu publiceert in 2010 haar boek over de bijzondere vriendschap tussen de koningin en haar Indiase bediende. Het verhaal dat zo lang verborgen is gebleven, trekt de aandacht en de auteur wordt door verschillende media geïnterviewd. Een krant in India publiceert een interview met Basu, dat gelezen wordt door verre familieleden van Abdul, die kinderloos is gestorven. Ze nemen contact op met de mededeling dat zij dagboeken van hem in hun bezit hebben. De journalist reist naar Pakistan, waar ze in een week tijd de dagboeken doorneemt en vertaalt. Naast de getuigenissen van de koningin over Abdul, vastgelegd in haar oefenschriftjes, kent ze nu ook de andere kant van het verhaal. De nieuwe informatie verwerkt ze in de tweede editie van haar boek, die een jaar later verschijnt. Direct na het verschijnen komen de eerste plannen voor een film van de grond, wat resulteert in het prachtige Victoria & Abdul.
>
