De Spaanse koning Filips II, die wordt bezongen in het eerste couplet van het Wilhelmus, staat bekend als een wrede tiran die in ons land vele doodvonnissen laat uitvoeren. Het is deze koning die opdracht geeft om Willem van Oranje, de ‘Vader des Vaderlands’, te vermoorden. De strenggelovige katholieke vorst is in zijn eigen land minder omstreden. In opdracht van hem wordt het Escorial, een klooster-paleis en mausoleum, gebouwd.
Met grote feesten wordt de geboorte van Filips op 21 mei 1527 in het Spaanse Vallodolid gevierd. Hij is de enige zoon van keizer Karel V (een telg uit het Huis Habsburg) en Isabella van Portugal. De vorst is erg blij met de geboorte van zijn troonopvolger Felipito (‘Flipje’), maar in zijn jeugd ziet Filips zijn vader erg weinig. Als heerser van omvangrijke gebieden is Karel vaak onderweg en dan laat hij de opvoeding van zijn zoon aan anderen over. Moegestreden van jarenlange oorlogvoering en in slechte gezondheid besluit Karel V in 1555 zijn taken als Heer der Nederlanden (ongeveer het huidige Nederland en België) over te dragen aan zijn zoon. Een jaar later abdiceert hij als koning van Spanje. Vanaf dat moment is Filips II heerser van een wereldrijk.
Slechte gezondheid
In 1598 gaat de gezondheid van Filips II achteruit. Omdat hij niet weet dat het eten van vlees en het drinken van wijn zijn jichtklachten aanzienlijk verergert, blijft hij dit overvloedig nuttigen. Door de jicht kan hij moeilijk lopen, en daarom wordt er een speciale draagstoel voor hem gemaakt. Hierin laat hij zich door zijn paleizen vervoeren. In de zomer van dat jaar voelt de vorst zijn einde naderen. Zittend in zijn stoel wordt hij in zeven dagen tijd naar zijn geliefde klooster-paleis Escorial gedragen om daar te kunnen sterven. Toch komt het einde nog onverwacht. In zijn eenvoudige slaapkamer met uitzicht op het hoogaltaar van de kerk overlijdt Filips in de vroege ochtend van 13 september 1598.
Mausoleum
De Slag van Saint-Quentin in 1557 is een glansrijke overwinning van de Spaanse legers op aartsvijand Frankrijk. Als dank hiervoor besluit koning Filips II om in het stadje San Lorenzo de El Escorial een imposant bouwwerk te laten verrijzen. Het complex is paleis, klooster, kerk en bibliotheek in één. Als eerbetoon aan zijn vader laat Filips een mausoleum bouwen waar naast Karel V ook al zijn afstammelingen begraven kunnen worden. De bouw van dit klooster-paleis start in 1563, duurt vele jaren en kost de schatkist veel geld. Maar dankzij het goud dat uit de koloniën binnenkomt, is de koning in staat dit te bekostigen.
Na de dood van Filips II zet zijn kleinzoon Filips IV de werkzaamheden voort en bouwt het Panteón de Reyes verder af. Deze zestienzijdige kamer ligt onder het altaar van de kerk en is rijkelijk versierd met marmer en brons. Op deze plek zijn bijna alle koningen en koninginnen vanaf Karel V bijgezet, slechts enkele vorsten zijn elders begraven. Voor andere familieleden is het Panteón de Infantes gebouwd. Een keldercomplex bestaande uit meerdere ruimtes, waar naast volwassenen en kinderen ook baby’s zijn bijgezet.
Begrafenisrituelen
Als een lid van de Spaanse koninklijke familie overlijdt, treedt in het Escorial een traditionele ceremonie in werking. Tijdens een plechtigheid wordt het lichaam door de familie overgedragen aan de monniken van het klooster-paleis. Zij brengen vervolgens een kalklaag aan op het lichaam om het te laten ontbinden. Vervolgens wordt het lijk ‘in de wacht gezet’. Hiervoor is een kamer gebouwd die voor bezoekers van het Escorial niet zichtbaar is, ook de koninklijke familie heeft geen toegang tot deze ruimte. In de periode die dan volgt, controleren de geestelijken jaarlijks in hoeverre het lichaam al vergaan is. De reden voor dit opmerkelijke ritueel is dat de overledene pas in het Panteón mag worden bijgezet als het lichaam tot skelet is verworden. Gemiddeld duurt dit proces 25 tot 30 jaar.
Toekomst van het Panteón
In afwachting van de ontbinding van de lichamen zijn er in het Panteón de Reyes twee plekken voor de ouders van koning Juan Carlos gereserveerd. Zodra zij zijn bijgezet ontstaat er wel een probleem: de grafkelder is dan vol. Dat betekent dat er een oplossing gevonden moet worden zodra een koning of koningin overlijdt. Het ligt het meest voor de hand dat in het Escorial een nieuwe grafkelder wordt gebouwd die verbonden wordt met de huidige. De kelder zal dan deels onder de kerk en deels onder de tuinen komen te liggen. De toekomst zal uitwijzen of men voor deze oplossing kiest.
